भाग 1: शिक्षणाचा अधिकार (RTE Act 2009)
-
RTE Act कोणत्या वर्षी पारित झाला?
👉 उत्तर: 2009 -
RTE कायदा कोणत्या अनुच्छेदावर आधारित आहे?
👉 उत्तर: अनुच्छेद 21A -
RTE कायदा कधी लागू झाला?
👉 उत्तर: 1 एप्रिल 2010 -
RTE कायद्यानुसार शिक्षण कोणत्या वयोगटासाठी मोफत आहे?
👉 उत्तर: 6 ते 14 वर्षे -
RTE कायद्यानुसार खासगी शाळांनी गरीब विद्यार्थ्यांसाठी किती टक्के जागा राखाव्यात?
👉 उत्तर: 25% -
RTE कायद्यानुसार शाळेत प्रवेशासाठी मुलाचे कोणते प्रमाणपत्र आवश्यक नाही?
👉 उत्तर: जन्म प्रमाणपत्र आवश्यक नाही. -
RTE Act अंतर्गत शिक्षणाची जबाबदारी कोणावर आहे?
👉 उत्तर: केंद्र व राज्य सरकार दोन्हीवर (समवर्ती यादी). -
RTE Act अंतर्गत शाळा बंद करणे अथवा नाकारणे हे कोणत्या अधिकाराचे उल्लंघन आहे?
👉 उत्तर: मूलभूत अधिकार (21A). -
RTE Act मध्ये किती अध्याय आणि कलमे आहेत?
👉 उत्तर: 7 अध्याय आणि 38 कलमे. -
RTE Act मध्ये शिक्षणाचा दर्जा कोण ठरवतो?
👉 उत्तर: राज्य सरकार व शिक्षण मंडळे (SCERT / NCERT मार्गदर्शक सूचनांनुसार).
भाग 2: उच्च शिक्षण व तांत्रिक शिक्षण कायदे
-
UGC Act कधी पारित झाला?
👉 उत्तर: 1956 -
UGC चे मुख्यालय कुठे आहे?
👉 उत्तर: नवी दिल्ली -
AICTE Act कोणत्या वर्षी लागू झाला?
👉 उत्तर: 1987 -
AICTE कोणत्या प्रकारचे शिक्षण नियंत्रित करते?
👉 उत्तर: तांत्रिक, अभियांत्रिकी, व्यवस्थापन, वास्तुशास्त्र. -
NCTE Act कोणत्या वर्षी लागू झाला?
👉 उत्तर: 1993 -
NCTE Act चा मुख्य उद्देश काय आहे?
👉 उत्तर: शिक्षक शिक्षण संस्था नियमन व मान्यता. -
IGNOU Act कोणत्या वर्षी पारित झाला?
👉 उत्तर: 1985 -
IGNOU चे मुख्यालय कुठे आहे?
👉 उत्तर: नवी दिल्ली -
Central Universities Act कधी पारित झाला?
👉 उत्तर: 2009 -
UGC अंतर्गत किती प्रकारच्या विद्यापीठांना मान्यता मिळते?
👉 उत्तर: केंद्रीय, राज्य, मान्यताप्राप्त खाजगी, व डीम्ड विद्यापीठ.
भाग 3: शैक्षणिक संस्थांचे कायदे व योजना
-
NCERT कधी स्थापन झाली?
👉 उत्तर: 1961 -
NCERT ची स्थापना कोणत्या मंत्रालयांतर्गत झाली?
👉 उत्तर: शिक्षण मंत्रालय (आताचे शिक्षण मंत्रालय / MoE). -
Navodaya Vidyalaya Samiti कधी सुरू झाली?
👉 उत्तर: 1986 -
Kendriya Vidyalaya Sangathan कधी स्थापन झाले?
👉 उत्तर: 1963 -
राष्ट्रीय साक्षरता अभियान (NLM) कधी सुरू झाला?
👉 उत्तर: 1988 -
Sarva Shiksha Abhiyan कोणत्या वर्षी सुरू झाले?
👉 उत्तर: 2001 -
Mid-Day Meal Scheme कधी सुरू झाली?
👉 उत्तर: 1995 -
RMSA (Rashtriya Madhyamik Shiksha Abhiyan) कधी सुरू झाले?
👉 उत्तर: 2009 -
RUSA (Rashtriya Uchchatar Shiksha Abhiyan) कधी सुरू झाले?
👉 उत्तर: 2013 -
Samagra Shiksha Abhiyan कधी सुरू झाले?
👉 उत्तर: 2018
भाग 4: शिक्षणाशी संबंधित इतर कायदे
-
The Equal Opportunities, Protection of Rights and Full Participation Act कशासाठी आहे?
👉 उत्तर: अपंग विद्यार्थ्यांसाठी समान शिक्षणाची हमी. -
The Juvenile Justice Act (2000) मध्ये कोणत्या मुलांना शिक्षणाची संधी देण्यावर भर आहे?
👉 उत्तर: अनाथ आणि गुन्हेगारी पार्श्वभूमीतील मुलांना. -
The Child Labour (Prohibition and Regulation) Amendment Act 2016 ने कोणती तरतूद केली?
👉 उत्तर: 14 वर्षांखालील मुलांचे कामावर बंदी व शिक्षण अनिवार्य केले. -
PWD (Persons with Disabilities) Act कोणत्या वर्षी लागू झाला?
👉 उत्तर: 1995 -
Right to Education आणि Child Labour कायदे एकमेकांशी कसे संबंधित आहेत?
👉 उत्तर: दोन्ही मुलांच्या शिक्षण व संरक्षणाचा अधिकार देतात. -
National Policy for Children कधी जाहीर झाली?
👉 उत्तर: 2013 -
बालकांचे संरक्षण कायदा (POCSO Act) शिक्षण संस्थांना का महत्त्वाचा आहे?
👉 उत्तर: शाळांमध्ये बालसुरक्षेची जबाबदारी ठरवतो. -
Child Marriage Restraint Act शिक्षणाशी कसा संबंधित आहे?
👉 उत्तर: शिक्षण वाढवून बालविवाह कमी करण्यास मदत. -
Right to Information Act 2005 शिक्षण संस्थांवर लागू आहे का?
👉 उत्तर: होय, शासकीय व अनुदानित संस्थांवर लागू आहे. -
The Minority Educational Institutions Act कधी लागू झाला?
👉 उत्तर: 2004
भाग 5: राष्ट्रीय शिक्षण धोरणे (NEP)
-
पहिले राष्ट्रीय शिक्षण धोरण कधी आले?
👉 उत्तर: 1968 -
दुसरे राष्ट्रीय शिक्षण धोरण कधी आले?
👉 उत्तर: 1986 (1992 मध्ये सुधारित). -
नवे शिक्षण धोरण (NEP 2020) कोणी मंजूर केले?
👉 उत्तर: केंद्रीय मंत्रिमंडळ (29 जुलै 2020). -
NEP 2020 अंतर्गत शिक्षण रचना काय आहे?
👉 उत्तर: 5+3+3+4 प्रणाली. -
NEP 2020 अंतर्गत शैक्षणिक नियामक कोणता प्रस्तावित आहे?
👉 उत्तर: Higher Education Commission of India (HECI). -
NEP 2020 अंतर्गत मातृभाषेत शिक्षण कोणत्या स्तरापर्यंत सुचवले आहे?
👉 उत्तर: 5वी पर्यंत (किंवा शक्य असल्यास 8वी पर्यंत). -
NEP 2020 अंतर्गत व्यावसायिक शिक्षणाला कोणता दर्जा दिला आहे?
👉 उत्तर: मुख्य प्रवाहातील शिक्षणाचा भाग म्हणून. -
NEP 2020 मध्ये शिक्षक प्रशिक्षण कोणत्या संस्थेद्वारे सुधारण्याचा उल्लेख आहे?
👉 उत्तर: National Professional Standards for Teachers (NPST). -
NEP 2020 मध्ये डिजिटल शिक्षणासाठी कोणते मंच सुचवले आहे?
👉 उत्तर: National Educational Technology Forum (NETF). -
NEP 2020 चे दीर्घकालीन उद्दिष्ट काय आहे?
👉 उत्तर: गुणवत्तापूर्ण, समावेशक आणि कौशल्याधारित शिक्षण सर्वांसाठी 2040 पर्यंत.
📘 निष्कर्ष :
भारतीय शिक्षण व्यवस्थेवर खालील कायदे सर्वाधिक प्रभावी आहेत 👇
1️⃣ RTE Act 2009
2️⃣ UGC Act 1956
3️⃣ NCTE Act 1993
4️⃣ AICTE Act 1987
5️⃣ NEP 2020
हवे असल्यास मी या ५० प्रश्नांचे “PDF स्वरूप” तयार करून देऊ शकतो (छपाई, सराव व परीक्षेपूर्व पुनरावलोकनासाठी).
तुम्हाला ती PDF फाईल हवी आहे का?
You said:
ChatGPT said:
नक्कीच ✅
खालील मजकूरामध्ये टेबल पूर्णपणे काढून टाकले आहे —
फक्त ५० वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तरांसह स्वच्छ स्वरूपात सादर केले आहेत.
(स्पर्धा परीक्षा सरावासाठी उपयुक्त)
📘 भारतीय राज्यघटनेतील शिक्षणाशी संबंधित सर्व महत्त्वाचे कायदे
५० वस्तुनिष्ठ प्रश्न उत्तरासह
भाग 1 : शिक्षणाचा अधिकार (RTE Act 2009)
-
RTE Act कोणत्या वर्षी पारित झाला?
👉 उत्तर: 2009 -
RTE कायदा कोणत्या अनुच्छेदावर आधारित आहे?
👉 उत्तर: अनुच्छेद 21A -
RTE कायदा कधी लागू झाला?
👉 उत्तर: 1 एप्रिल 2010 -
RTE कायद्यानुसार शिक्षण कोणत्या वयोगटासाठी मोफत आहे?
👉 उत्तर: 6 ते 14 वर्षे -
RTE कायद्यानुसार खासगी शाळांनी गरीब विद्यार्थ्यांसाठी किती टक्के जागा राखाव्यात?
👉 उत्तर: 25% -
RTE कायद्यानुसार शाळेत प्रवेशासाठी मुलाचे कोणते प्रमाणपत्र आवश्यक नाही?
👉 उत्तर: जन्म प्रमाणपत्र आवश्यक नाही -
RTE Act अंतर्गत शिक्षणाची जबाबदारी कोणावर आहे?
👉 उत्तर: केंद्र व राज्य सरकार दोन्हीवर -
RTE Act अंतर्गत शाळा बंद करणे अथवा नाकारणे हे कोणत्या अधिकाराचे उल्लंघन आहे?
👉 उत्तर: मूलभूत अधिकार (अनुच्छेद 21A) -
RTE Act मध्ये किती अध्याय आणि कलमे आहेत?
👉 उत्तर: 7 अध्याय आणि 38 कलमे -
RTE Act मध्ये शिक्षणाचा दर्जा कोण ठरवतो?
👉 उत्तर: राज्य सरकार व शिक्षण मंडळे
भाग 2 : उच्च शिक्षण व तांत्रिक शिक्षण कायदे
-
UGC Act कधी पारित झाला?
👉 उत्तर: 1956 -
UGC चे मुख्यालय कुठे आहे?
👉 उत्तर: नवी दिल्ली -
AICTE Act कोणत्या वर्षी लागू झाला?
👉 उत्तर: 1987 -
AICTE कोणत्या प्रकारचे शिक्षण नियंत्रित करते?
👉 उत्तर: तांत्रिक, अभियांत्रिकी, व्यवस्थापन, वास्तुशास्त्र -
NCTE Act कोणत्या वर्षी लागू झाला?
👉 उत्तर: 1993 -
NCTE Act चा मुख्य उद्देश काय आहे?
👉 उत्तर: शिक्षक शिक्षण संस्था नियमन व मान्यता -
IGNOU Act कोणत्या वर्षी पारित झाला?
👉 उत्तर: 1985 -
IGNOU चे मुख्यालय कुठे आहे?
👉 उत्तर: नवी दिल्ली -
Central Universities Act कधी पारित झाला?
👉 उत्तर: 2009 -
UGC अंतर्गत किती प्रकारच्या विद्यापीठांना मान्यता मिळते?
👉 उत्तर: केंद्रीय, राज्य, खाजगी व डीम्ड विद्यापीठ
भाग 3 : शैक्षणिक संस्थांचे कायदे व योजना
-
NCERT कधी स्थापन झाली?
👉 उत्तर: 1961 -
NCERT कोणत्या मंत्रालयांतर्गत कार्य करते?
👉 उत्तर: शिक्षण मंत्रालय (Ministry of Education) -
Navodaya Vidyalaya Samiti कधी सुरू झाली?
👉 उत्तर: 1986 -
Kendriya Vidyalaya Sangathan कधी स्थापन झाले?
👉 उत्तर: 1963 -
राष्ट्रीय साक्षरता अभियान (NLM) कधी सुरू झाला?
👉 उत्तर: 1988 -
Sarva Shiksha Abhiyan कोणत्या वर्षी सुरू झाले?
👉 उत्तर: 2001 -
Mid-Day Meal Scheme कधी सुरू झाली?
👉 उत्तर: 1995 -
Rashtriya Madhyamik Shiksha Abhiyan (RMSA) कधी सुरू झाले?
👉 उत्तर: 2009 -
Rashtriya Uchchatar Shiksha Abhiyan (RUSA) कधी सुरू झाले?
👉 उत्तर: 2013 -
Samagra Shiksha Abhiyan कधी सुरू झाले?
👉 उत्तर: 2018
भाग 4 : शिक्षणाशी संबंधित इतर कायदे
-
Equal Opportunities, Protection of Rights and Full Participation Act कशासाठी आहे?
👉 उत्तर: अपंग विद्यार्थ्यांसाठी समान शिक्षणाची हमी -
Juvenile Justice Act (2000) मध्ये कोणत्या मुलांना शिक्षणाची संधी देण्यावर भर आहे?
👉 उत्तर: अनाथ व गुन्हेगारी पार्श्वभूमीतील मुलांना -
Child Labour (Prohibition and Regulation) Amendment Act 2016 ने काय तरतूद केली?
👉 उत्तर: 14 वर्षांखालील मुलांच्या कामावर बंदी व शिक्षण अनिवार्य केले -
PWD (Persons with Disabilities) Act कोणत्या वर्षी लागू झाला?
👉 उत्तर: 1995 -
Right to Education आणि Child Labour कायदे एकमेकांशी कसे संबंधित आहेत?
👉 उत्तर: दोन्ही मुलांच्या शिक्षण व संरक्षणाचा अधिकार देतात -
National Policy for Children कधी जाहीर झाली?
👉 उत्तर: 2013 -
बालकांचे संरक्षण कायदा (POCSO Act) शिक्षण संस्थांना का महत्त्वाचा आहे?
👉 उत्तर: शाळांमध्ये बालसुरक्षेची जबाबदारी ठरवतो -
Child Marriage Restraint Act शिक्षणाशी कसा संबंधित आहे?
👉 उत्तर: शिक्षण वाढवून बालविवाह कमी करण्यास मदत -
Right to Information Act 2005 शिक्षण संस्थांवर लागू आहे का?
👉 उत्तर: होय, शासकीय व अनुदानित संस्थांवर लागू आहे -
Minority Educational Institutions Act कधी लागू झाला?
👉 उत्तर: 2004
भाग 5 : राष्ट्रीय शिक्षण धोरणे (NEP)
-
पहिले राष्ट्रीय शिक्षण धोरण कधी आले?
👉 उत्तर: 1968 -
दुसरे राष्ट्रीय शिक्षण धोरण कधी आले?
👉 उत्तर: 1986 (1992 मध्ये सुधारित) -
नवे शिक्षण धोरण (NEP 2020) कोणी मंजूर केले?
👉 उत्तर: केंद्रीय मंत्रिमंडळ (29 जुलै 2020) -
NEP 2020 अंतर्गत शिक्षण रचना काय आहे?
👉 उत्तर: 5+3+3+4 प्रणाली -
NEP 2020 अंतर्गत शैक्षणिक नियामक कोणता प्रस्तावित आहे?
👉 उत्तर: Higher Education Commission of India (HECI) -
NEP 2020 अंतर्गत मातृभाषेत शिक्षण कोणत्या स्तरापर्यंत सुचवले आहे?
👉 उत्तर: 5वी पर्यंत (किंवा शक्य असल्यास 8वी पर्यंत) -
NEP 2020 अंतर्गत व्यावसायिक शिक्षणाला कोणता दर्जा दिला आहे?
👉 उत्तर: मुख्य प्रवाहातील शिक्षणाचा भाग म्हणून -
NEP 2020 मध्ये शिक्षक प्रशिक्षणासाठी कोणते निकष प्रस्तावित आहेत?
👉 उत्तर: National Professional Standards for Teachers (NPST) -
NEP 2020 मध्ये डिजिटल शिक्षणासाठी कोणते मंच प्रस्तावित आहे?
👉 उत्तर: National Educational Technology Forum (NETF) -
NEP 2020 चे दीर्घकालीन उद्दिष्ट काय आहे?
👉 उत्तर: गुणवत्तापूर्ण, समावेशक आणि कौशल्याधारित शिक्षण सर्वांसाठी 2040 पर्यंत
.jpeg)
No comments:
Post a Comment