ब्रिटिश सत्ता व महाराष्ट्रातील चळवळी

   – १०० प्रश्नोत्तरे

1. ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी भारतात कधी आली?

   उत्तर - १६०० मध्ये

2. भारतातील पहिले ब्रिटिश कारखाना कुठे स्थापन झाले?

   उत्तर - सुरत

3. औरंगजेबाच्या मृत्यूनंतर ब्रिटिशांना संधी का मिळाली?

   उत्तर - मुघल सत्तेचा ऱ्हास झाल्यामुळे

4. प्लासीची लढाई कधी झाली?

   उत्तर - १७५७ मध्ये

5. बक्सरची लढाई कधी झाली?

   उत्तर - १७६४ मध्ये

6. भारतात ब्रिटिशांची सत्ता प्रस्थापित होण्याची सुरुवात कोणत्या लढाईपासून झाली?

   उत्तर - प्लासीची लढाई

7. वॉरेन हेस्टिंग कोण होता?

   उत्तर - भारताचा पहिला गव्हर्नर जनरल

8. बंगालचे द्वैती प्रशासन कोणत्या गव्हर्नर जनरलच्या काळात सुरू झाले?

   उत्तर - वॉरेन हेस्टिंग

9. वॉरेन हेस्टिंगने कोणती महत्त्वाची सुधारणा केली?

   उत्तर - महसूल व न्यायव्यवस्था सुधारणा

10. लॉर्ड कॉर्नवॉलिसने कोणती महसूल पद्धत लागू केली?

    उत्तर - कायमस्वरूपी बंदोबस्त (Permanent Settlement)

---

11. मुंबई प्रांतात रयतवारी पद्धत कोणी सुरू केली?

    उत्तर - थॉमस मुनरो

12. महाराष्ट्रात ब्रिटिश सत्ता कधी प्रस्थापित झाली?

    उत्तर - तिसऱ्या पेशवाईच्या युद्धानंतर (१८१८)

13. भूतकाळात महाराष्ट्रातील शेतकरी ब्रिटिशांविरुद्ध बंड का करत होते?

    उत्तर - करभार वसुली व दडपशाहीमुळे

14. १८२० मध्ये पुण्यात ब्रिटिशांनी कोणते कार्यालय स्थापन केले?

    उत्तर - कमिशनर कार्यालय

15. महाराष्ट्रात पहिली शेतकरी बंडे कधी झाली?

    उत्तर - १८३० च्या सुमारास

16. चाफेकर बंधूंनी कोणाची हत्या केली?

    उत्तर - रँड व आयर्स्ट

17. चाफेकर बंधू कोणत्या चळवळीत सहभागी झाले होते?

    उत्तर - प्लेगविरोधी आंदोलन

18. वासुदेव बळवंत फडके यांना काय म्हटले जाते?

    उत्तर - भारतीय सशस्त्र क्रांतीचे जनक

19. वासुदेव बळवंत फडके यांनी कोणत्या वर्षी उठाव केला?

    उत्तर - १८७९

20. फडक्यांनी आपला उठाव कुठून सुरू केला?

    उत्तर - पुणे

---

21. महाराष्ट्रातील सुधारकांमध्ये अग्रगण्य नेते कोण होते?

    उत्तर - महात्मा ज्योतिराव फुले

22. महात्मा फुलेंनी कोणते संस्थान स्थापन केले?

    उत्तर - सत्यशोधक समाज

23. सत्यशोधक समाजाची स्थापना कधी झाली?

    उत्तर - १८७३ मध्ये

24. सावित्रीबाई फुले यांनी काय सुरू केले?

    उत्तर - मुलींची शाळा

25. महाराष्ट्रात विधवा पुनर्विवाहासाठी कोणी कार्य केले?

    उत्तर - विष्णुशास्त्री पंडित

26. गाडगेबाबा यांचा मुख्य संदेश काय होता?

    उत्तर - स्वच्छता, मद्यत्याग व समाजसुधारणा

27. महात्मा ज्योतिबा फुले यांनी कोणते ग्रंथ लिहिले?

    उत्तर - गुलामगिरी

28. दादाभाई नौरोजी यांना काय म्हटले जाते?

    उत्तर - भारतीय अर्थशास्त्राचे जनक

29. दादाभाई नौरोजी यांचे Drain Theory कुठल्या ग्रंथात आहे?

    उत्तर - Poverty and Un-British Rule in India

30. गोपाळ गणेश आगरकर यांनी कोणते वृत्तपत्र सुरू केले?

    उत्तर - सुधारक

---

31. लोकमान्य टिळकांचे पहिले वृत्तपत्र कोणते?

    उत्तर - केसरी (मराठी) व मराठा (इंग्रजी)

32. लोकमान्य टिळकांना काय म्हटले जाते?

    उत्तर - भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीचे जनक

33. टिळकांनी गणेशोत्सवाचे सार्वजनिकरण कधी केले?

    उत्तर - १८९३ मध्ये

34. टिळकांनी शिवजयंती उत्सव कधी सुरू केला?

    उत्तर - १८९५ मध्ये

35. टिळकांनी स्वराज्य आपला जन्मसिद्ध हक्क आहे असे कुठे जाहीर केले?

    उत्तर - काँग्रेस अधिवेशन, कलकत्ता १९०६

36. टिळकांना सायमन आयोगविरोधी लढ्यात काय म्हणवले?

    उत्तर - लोकमान्य

37. चापेकर बंधूंचा मृत्यू कसा झाला?

    उत्तर - फाशी

38. गाडगेबाबा कुठे जन्मले?

    उत्तर - शेंडगाव, अमरावती

39. महात्मा गांधी प्रथम पुण्यात कधी आले?

    उत्तर - १८९६ मध्ये

40. महात्मा गांधींचा असहकार आंदोलन महाराष्ट्रात कोणी पुढे नेले?

    उत्तर - लोकमान्य टिळक, नंतर गांधीवादी कार्यकर्ते

---

41. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा जन्म कधी झाला?

    उत्तर - १४ एप्रिल १८९१

42. आंबेडकरांनी कोणते मासिक सुरू केले?

    उत्तर - मूकनायक

43. डॉ. आंबेडकरांनी कुठल्या ठिकाणी चवदार तळे सत्याग्रह केला?

    उत्तर - महाड

44. चवदार तळे सत्याग्रह कधी झाला?

    उत्तर - १९२७ मध्ये

45. आंबेडकरांनी कुठे मनुस्मृती दहन केले?

    उत्तर - महाड

46. आंबेडकरांनी कुठे प्रवेशासाठी सत्याग्रह केला?

    उत्तर - नाशिक, काळाराम मंदिर

47. आंबेडकरांनी स्वतंत्र कामगार पक्ष कधी स्थापन केला?

    उत्तर - १९३६ मध्ये

48. डॉ. आंबेडकर कुठल्या अधिवेशनात भारताच्या संविधान समितीचे अध्यक्ष झाले?

    उत्तर - १९४७ मध्ये

49. बाबासाहेब आंबेडकर कुठे महापरिनिर्वाण पावले?

    उत्तर - दिल्ली

50. आंबेडकरांनी बौद्ध धर्माचा स्वीकार कधी केला?

    उत्तर - १४ ऑक्टोबर १९५६

---

51. गाडगेबाबांनी कोणती सामाजिक सेवा केली?

    उत्तर - स्वच्छता, शिक्षण, मद्यबंदी प्रचार

52. महात्मा फुले यांचा जन्म कुठे झाला?

    उत्तर - सातारा जिल्हा

53. सावित्रीबाई फुले यांचा जन्म कुठे झाला?

    उत्तर - नायगाव

54. दादाभाई नौरोजी काँग्रेसचे किती वेळा अध्यक्ष झाले?

    उत्तर - ३ वेळा

55. बाळ गंगाधर टिळकांना किती वेळा कारावास झाला?

    उत्तर - २ वेळा

56. टिळकांना १८९७ मध्ये कोणत्या कायद्यानुसार शिक्षा झाली?

    उत्तर - राजद्रोह कायदा

57. १९०८ मध्ये टिळकांना कुठे शिक्षा झाली?

    उत्तर - मंडाले तुरुंग (बर्मा)

58. चाफेकर बंधू कोणत्या शहरात कार्यरत होते?

    उत्तर - पुणे

59. सावरकरांचे पहिले ग्रंथ कोणते?

    उत्तर - १८५७ चे स्वातंत्र्यसमर

60. सावरकरांना कोणत्या कारागृहात शिक्षा झाली?

    उत्तर - अंडमानातील सेल्युलर जेल

---

61. महाराष्ट्रात मिल कामगार संघटना कोणी स्थापन केली?

    उत्तर - एन एम जोशी

62. गिरणी कामगारांचे पहिले आंदोलन कधी झाले?

    उत्तर - १८९९ मध्ये

63. १९२८ मध्ये गिरणी कामगार संप किती दिवस चालला?

    उत्तर - ६ महिने

64. महाराष्ट्रात सत्यशोधक चळवळ कोणत्या समाजासाठी होती?

    उत्तर - शेतकरी व शोषित वर्ग

65. रामकृष्ण परमहंसांचे प्रमुख शिष्य कोण?

    उत्तर - स्वामी विवेकानंद

66. विवेकानंदांनी रामकृष्ण मिशन कधी स्थापन केले?

    उत्तर - १८९७ मध्ये

67. समाजसुधारक पंडिता रमाबाई यांचा जन्म कुठे झाला?

    उत्तर - कर्नाटक

68. पंडिता रमाबाई यांनी स्त्रियांसाठी काय सुरू केले?

    उत्तर - शारदा सदन

69. महादजी शिंदे कुठल्या लढाईत सहभागी झाले?

    उत्तर - पानिपतची तिसरी लढाई

70. तात्या टोपे महाराष्ट्राशी कोणत्या बंडात संबंधित होते?

    उत्तर - १८५७ च्या बंडात

---

71. पुण्यात डेक्कन कॉलेज कधी स्थापन झाले?

    उत्तर - १८५१ मध्ये

72. फर्ग्युसन कॉलेज कोणी सुरू केले?

    उत्तर - डेक्कन एज्युकेशन सोसायटी

73. गोपाळ गणेश आगरकर कोणत्या कॉलेजचे पहिले प्राचार्य होते?

    उत्तर - फर्ग्युसन कॉलेज

74. लोकमान्य टिळक कोणत्या शिक्षण संस्थेशी जोडलेले होते?

    उत्तर - न्यू इंग्लिश स्कूल व फर्ग्युसन कॉलेज

75. टिळकांचे शिष्य म्हणून कोण प्रसिद्ध होते?

    उत्तर - सावरकर

76. सावरकरांनी लंडनमध्ये कोणती संस्था स्थापन केली?

    उत्तर - इंडिया हाऊस

77. अनंत कन्हेरे यांनी कोणाची हत्या केली?

    उत्तर - नाशिकचे जिल्हाधिकारी जॅकसन

78. अनंत कन्हेरेला कोणती शिक्षा झाली?

    उत्तर - फाशी

79. सेनापती बापट कोणत्या चळवळीसाठी प्रसिद्ध होते?

    उत्तर - मुलशी सत्याग्रह

80. मुलशी सत्याग्रह कोणत्या विषयावर होता?

    उत्तर - धरण बांधकाम व शेतकऱ्यांचे विस्थापन

---

81. महाराष्ट्रातील पहिले असहकार आंदोलन कुठे झाले?

    उत्तर - पुणे

82. पुण्यात गांधीजींचे पहिले सत्याग्रह कोणते?

    उत्तर - वायकोम सत्याग्रह समर्थन

83. महात्मा गांधींनी पुण्यात कोणते करार केले?

    उत्तर - पुणे करार (१९३२)

84. पुणे करार कोणी केला?

    उत्तर - गांधीजी व डॉ. आंबेडकर

85. पुणे करार कोणत्या विषयावर होता?

    उत्तर - अस्पृश्यांसाठी स्वतंत्र मतदारसंघ

86. नमक सत्याग्रह महाराष्ट्रात कोणी पुढे नेला?

    उत्तर - के.एफ. नारायण व इतर कार्यकर्ते

87. १९४२ च्या भारत छोडो आंदोलनात महाराष्ट्रात प्रमुख नेते कोण होते?

    उत्तर - आचार्य अत्रे, अरुणा आसफ अली, सेनापती बापट

88. १९४२ च्या चळवळीत महाराष्ट्रात रेल्वे व टपाल व्यवस्था कुठे बंद करण्यात आली?

    उत्तर - सातारा व पुणे

89. सातारा जिल्ह्यात "पॅरॅलल सरकार" कोणी स्थापन केले?

    उत्तर - नाना पाटील

90. नाना पाटील यांना काय म्हटले जाते?

    उत्तर - साताऱ्याचे क्रांतिकारी नेते

---

91. १८५७ च्या उठावात महाराष्ट्रातील कोणी भाग घेतला?

    उत्तर - नाना साहेब पेशवे व तात्या टोपे

92. महाराष्ट्रात १८५७ चा उठाव कुठे झाला?

    उत्तर - सतारा, अहमदनगर, नाशिक परिसर

93. भारत सेवक समाज कोणत्या सुधारकाने स्थापन केला?

    उत्तर - गोपाळकृष्ण गोखले

94. गोपाळकृष्ण गोखले यांना काय म्हणतात?

    उत्तर - भारतीय राजकारणातील गुरु

95. गोखले यांचे शिष्य कोण होते?

    उत्तर - महात्मा गांधी

96. "सर्वसाधारण शिक्षण" या धोरणासाठी कोणी कार्य केले?

    उत्तर - गोपाळकृष्ण गोखले

97. "सामाजिक समता" हे तत्त्व महाराष्ट्रात कोणी मांडले?

    उत्तर - महात्मा फुले

98. गाडगेबाबांना लोक काय म्हणायचे?

    उत्तर - संत गाडगेबाबा

99. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना काय म्हटले जाते?

    उत्तर - भारतीय संविधानाचे शिल्पकार

100. महाराष्ट्रातील ब्रिटिशविरोधी चळवळींचे वैशिष्ट्य काय होते?

     उत्तर - शेतकरी, कामगार, समाजसुधारक व क्रांतिकारक यांचा सक्रिय सहभाग