विज्ञान व तंत्रज्ञानातील नवनवीन घडामोडी -1

 

 वस्तुनिष्ठ प्रश्न व उत्तरे

1. भारताने २०२५ मध्ये QpiAI-Indus नावाचा ___ qubit क्वांटम संगणक विकसित केला.
   उत्तर: 25

2. भारताच्या “National Quantum Mission” चे अंदाजित बजेट किती ठरलेला आहे?
   उत्तर: ₹ 6003.65 कोटी 

3. UN ने २०२५ वर्षाला कोणत्या शास्त्र शाखेचा “International Year” म्हणून घोषित केले?
   उत्तर: Quantum Science and Technology Wikipedia

4. ISRO आणि NASA च्या संयुक्त उपग्रह NISAR ने पहिले रडार (radar) प्रतिमा पाठवल्या आहेत.
   उत्तर: हो The Times of India

5. Chandrayaan‑4 मोहिमेचा उद्देश काय आहे?
   उत्तर: चंद्रावरून नमुने घेणे व पृथ्वीवर परत आणणे, आणि डॉकिंग क्षमतांचा प्रयोग करणे Wikipedia

6. भारतात पहिले डिजिटल विज्ञान उद्यान (Digital Science Park) कोणत्या ठिकाणी उभारले जात आहे?
   उत्तर: तिरुवनंतपुरम, केरळ 

7. Vigyan Ratna Award हा पुरस्कार भारतात कधी स्थापन झाला?
   उत्तर: २०२३ 

8. भारतातील पहिले Reusable Launch Vehicle (RLV) चाचणी प्रोटोटाइपचे नाव काय आहे?
   उत्तर: Pushpak (winged prototype) 

9. स्पेस डॉकिंग प्रायोग (SpaDeX) भारताने कोठे आणि कधी सुरू केले?
   उत्तर: भारताने Space Docking Experiment — SpaDeX — २०२४ मध्ये घोषित केले 

10. Computational Astrophysics मध्ये भारतातील संशोधनाने कोणत्या तंत्रज्ञानांचा वापर वाढवला आहे?
    उत्तर: High Performance Computing (HPC), AI/ML 

11. Nanotechnology क्षेत्रातील नवनवीन उपयोग कोणता आहे?
    उत्तर: नॅनोसेन्सर्स, स्मार्ट सामग्री, ऊर्जा संचयन, औषधे वितरण इ. arXiv

12. LIGO‑India या प्रकल्पाचा उद्देश काय आहे?
    उत्तर: गुरुत्व तरंग (gravitational waves) शास्त्राचा अभ्यास करणे भारतात डिटेक्टर स्थापणे arXiv

13. DRDO ने कोणत्या प्रकारचा scramjet सबस्केल कंबस्टर ग्राउंड टेस्ट केला आहे?
    Antwort (उत्तर): सक्रिय कूल केलेला scramjet subscale combustor 

14. भारतात कोणता राज्य सरकार “MahaGeotech Corporation” स्थापन करण्याचे ठरवले आहे?
    उत्तर: महाराष्ट्र 

15. IIT मद्रास अंतर्भूत स्टार्टअप Wankel Energy ने कोणत्या नवनवीन तंत्राचा विकास केला आहे?
    उत्तर: औद्योगिक वाफेतील उर्जा पुनरुत्पादन (convert industrial steam to energy) 

16. लखनौमध्ये ___ ठिकाणी AI‑सक्षम ट्रॉमोटरी मॉनिटरिंगची व्यवस्था राबवली गेली आहे.
    उत्तर: २५० ठिकाणी 

17. भारतातील खाण विभाग आणि IITs यांचा उद्देश कोणत्या प्रकारच्या खनिजांचं विश्लेषण करणे आहे?
    उत्तर: Critical minerals (उदा. quartz, feldspar, mica) 

18. Nothing कंपनीचे sub-brand CMF भारतात स्वतंत्र म्हणून स्थापन होण्याचा निर्णय घेतला आहे.
    उत्तर: हो Android Central

19. AI चा उपयोग सार्वजनिक सुरक्षा क्षेत्रात कोणत्या प्रकारे केला जात आहे लखनौमध्ये?
    उत्तर: AI‑enabled cameras अनुभव दाखवतात, हाताच्या इशार्‍यांद्वारे इशारे ओळखणे व थेट पोलिसांना अलर्ट पाठवणे The Times of India

20. विज्ञान आणि तंत्रज्ञानातील घडामोडींवर जागतिक पातळीवर राष्ट्रसंघाने कोणत्या धोरणात्मक चर्चेला सुरुवात केली आहे?
    उत्तर: AI चा वापर, धोका व शासन (AI governance) AP News

21. भारतातील “Anusandhan National Research Foundation (NRF)” काय आहे?
    उत्तर: भारत सरकारने वैज्ञानिक संशोधनासाठी उभारलेली राष्ट्रीय संस्था जी रणनीतिक दिशादर्शक बनवेल www.ndtv.com

22. PFBR (Prototype Fast Breeder Reactor) कुठे चालू करण्याचे अपेक्षित आहे?
    उत्तर: कलपक्कम 

23. भारताने अवकाश क्षेत्रात “space docking” क्षमता मिळवण्याचा टप्पा कोणत्या वर्षी साधला असा दावा केला गेला?
    उत्तर: २०२४ 

24. “Pushpak” नावाचा प्रोटोटाइप कोणत्या प्रकारचा आहे?
    उत्तर: विंगेड प्रोटोटाइप, रॉकेट पुनरुत्पादनीय तंत्राचा भाग 

25. ISRO च्या उपग्रह योजनांपैकी नवीन उपग्रह constellations पैकी किती उपग्रह भारत येत्या काळात प्रक्षिप्त करण्याची योजना आहे?
    उत्तर: ५२ उपग्रहांची constellations 

26. Databricks ने भारतात किती रुपये गुंतवणूक करण्याची घोषणा केली?
    उत्तर: ₹ 2,133 कोटी 

27. ISRO च्या RLV‑LEX चाचण्या कोणत्या वर्षात करण्यात आल्या?
    उत्तर: २०२४ (LEX‑02, LEX‑03) EDUREV.IN

28. भारतातील पहिले Digital Science Park केव्हा पूर्ण होण्याचा अपेक्षित आहे?
    उत्तर: २०२६ Wikipedia

29. भारताचे पहिले 25‑qubit क्वांटम संगणक QpiAI‑Indus ने कोणत्या प्रकारचा क्वांटम हायपरन्स वापरला आहे?
    उत्तर: Superconducting quantum architecture Wikipedia

30. भारतातील National Quantum Mission चा कालावधी कोणता आहे?
    उत्तर: २०२३–२४ ते २०३०–३१ Wikipedia

31. NASA च्या Artemis II मिशनची सुरुवात कधी करण्याचे नियोजन आहे?
    उत्तर: फेब्रुवारी 2026 The Times of India

32. Moon rusting ची कल्पना कशामुळे सुचवली गेली आहे?
    उत्तर: पृथ्वीवरील ऑक्सिजन कणांच्या हस्तक्षेपामुळे चंद्रावर जंग येण्याची प्रक्रिया The Times of India

33. ISRO ने Venus डेटा अभ्यासासाठी कोणत्या प्रकारच्या संशोधन प्रस्ताव आमंत्रित केले आहेत?
    उत्तर: संग्रहित Venus archival डेटा अध्ययनांसाठी The Times of India

34. LIGO‑India प्रकल्प पूर्ण होण्यासाठी अंदाजे कोणत्या वर्षानंतर ऑपरेशनल होईल असे सांगितले आहे?
    उत्तर: २०३२ नंतर arXiv

35. Nanotechnology चा उपयोग ऊर्जा संचयनात कोणत्या स्वरूपात होतो?
    उत्तर: उदा. सर्किट्समध्ये ऊर्जा घनता वाढवण्यासाठी, बॅटरी / supercapacitor सुधारणा arXiv

36. भारतात किती thematic hubs आणि technical groups निवडले गेले National Quantum Mission अंतर्गत?
    उत्तर: ४ T-Hubs व 14 TGs (technological groups) Wikipedia

37. भारतातील नवीन खनन कामांसाठी IITs सोबत कोणती राज्य विभाग सहकार्य करत आहे?
    उत्तर: राजस्थान राज्य खाण विभाग The Times of India

38. AI च्या दुहेरी-प्रभावांविषयी जागतिक चर्चेचा सांगोपांग मंच कोणत्या संस्थेत झाला आहे?
    उत्तर: संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदेतील बैठकीत AP News

39. Nothing च्या CMF ब्रँडला कोणत्या प्रमाणात गुंतवणूक देण्यात आली आहे भारतात?
    उत्तर: $100 million Android Central

40. Wankel Energy Systems ने किती डॉलरचे प्रारंभिक निधी मिळवले आहे?
    उत्तर: $1 million The Times of India

41. MahaGeotech Corporation स्थापनेसाठी किती भांडवल तरतूद करण्यात आली आहे?
    उत्तर: ₹ 25 कोटी The Times of India

42. लखनौ शहरातील AI‑सक्षम सुरक्षा प्रणालीसाठी किती AI-enabled कॅमेरे बसवले गेले आहेत?
    उत्तर: 1,311 कॅमेरे The Times of India

43. NISAR उपग्रहाने कोणत्या बँड्समध्ये रडार प्रतिमा घेतल्या आहेत?
    उत्तर: L-band आणि S-band 

44. गगनयान मानव अवकाश मोहिमेची लक्ष्य वेळ कोणती ठरवली आहे?
    उत्तर: (मूळ योजना) २०२५ [परंतु प्रत्यक्ष वेळ बदली शकते] 

45. ISRO च्या SpaDeX प्रायोगासाठी कोणती तंत्रे विकसित केली जात आहेत?
    उत्तर: डॉकिंग व अंडॉकिंग तंत्रे, अंतराळ यंत्रांचे संरेखन प्रणाली

46. भारताच्या नव्या उपग्रह constellation साठी उद्दिष्ट काय आहे?
    उत्तर: अवकाश-आधारित देखरेख, सुरक्षा व संचार सेवा बलिष्ठ करणे

47. DRDO च्या scramjet चाचणीत किती कालावधी (seconds) चालवण्याचे लक्ष्य आहे?
    उत्तर: 1,000 seconds 

48. Artemis II मिशनमध्ये कोणते अंतराळयान वापरण्यात येईल?
    उत्तर: Orion spacecraft The Times of India

49. चंद्रावरील जंग बद्धावरण (rusting) संशोधनाने कोणती निष्कर्ष मिळाली आहे?
    उत्तर: पृथ्वीवरील ऑक्सिजन आणि नमीचा चंद्राच्या विशिष्ट भागांवर परिणाम होतो The Times of India

50. भारताने इतर देशांसह कोणत्या प्रकल्पात सहकार्य केले आहे ज्याचे नाव NISAR आहे?
    उत्तर: NASA ‑ ISRO संयुक्त प्रकल्प