रसायनशास्त्र : भाग 2 – प्रश्न 101 ते 200

101. अवयव रसायन म्हणजे काय?
     उत्तर: कार्बन संयुगांचा अभ्यास करणारा शास्त्रशाखा

102. सर्वसामान्य कार्बनी संयुगांमध्ये कोणते घटक असतात?
     उत्तर: C, H, O, N

103. हायड्रोकार्बन म्हणजे काय?
     उत्तर: केवळ हायड्रोजन व कार्बन यांचे संयुग

104. साधे हायड्रोकार्बन कोणते असते?
     उत्तर: मिथेन (CH₄)

105. इथेन चे रासायनिक सूत्र काय आहे?
     उत्तर: C₂H₆

106. प्रोपेन चे सूत्र काय आहे?
     उत्तर: C₃H₈

107. ब्युटेन चे सूत्र काय आहे?
     उत्तर: C₄H₁₀

108. C₆H₆ कोणते संयुग आहे?
     उत्तर: बेंझिन (Benzene)

109. बेंझिनमध्ये कोणती रचना असते?
     उत्तर: षट्कोणी रिंग (सहा कार्बन अणूंची चकती)

110. साखरेचे मुख्य संयुग कोणते आहे?
     उत्तर: ग्लुकोज (C₆H₁₂O₆)

111. ग्लुकोजचा प्रकार कोणता आहे?
     उत्तर: कार्बोहायड्रेट

112. सापेक्ष आण्विक वस्तुमान म्हणजे काय?
     उत्तर: अणूच्या वस्तुमानाचे H च्या तुलनेत प्रमाण

113. NaCl चे आण्विक वस्तुमान किती आहे?
     उत्तर: सुमारे 58.5 g/mol

114. H₂O चे आण्विक वस्तुमान किती आहे?
     उत्तर: 18 g/mol

115. CH₄ चे आण्विक वस्तुमान किती आहे?
     उत्तर: 16 g/mol

116. एक मोल NaCl मध्ये किती आयन असतात?
     उत्तर: 6.022 × 10²³ Na⁺ आणि 6.022 × 10²³ Cl⁻

117. एक मोल संयुगात किती मॉलिक्युल असतात?
     उत्तर: 6.022 × 10²³

118. गॅसचा दाब कोणत्या उपकरणाने मोजला जातो?
     उत्तर: मॅनोमीटर

119. वायूंचा दाब व आयतन यांच्यातील नियम कोणता?
     उत्तर: बॉयलचा नियम

120. बॉयलचा नियम काय सांगतो?
     उत्तर: तापमान स्थिर असताना दाब वाढल्यास आयतन कमी होते

121. चार्ल्सचा नियम काय सांगतो?
     उत्तर: दाब स्थिर असताना तापमान वाढल्यास आयतन वाढते

122. गॅसच्या गुणधर्मांचे एकत्र नियम काय आहे?
     उत्तर: आदर्श वायू समीकरण (PV = nRT)

123. R = ? (गॅस स्थिरांक)
     उत्तर: 8.314 J/mol·K

124. वायूच्या प्रमाणाचे एकक काय आहे?
     उत्तर: मोल (mol)

125. 1 atm = किती पास्कल?
     उत्तर: 1.013 × 10⁵ Pa

126. वायूंचे मापन सामान्य स्थिती (STP) काय आहे?
     उत्तर: 0°C (273 K), 1 atm

127. STP वर 1 मोल वायूचे आयतन किती?
     उत्तर: 22.4 लिटर

128. गॅस व आयतनाचे संबंध कोणत्या नियमाद्वारे मोजतात?
     उत्तर: Avogadro नियम

129. Avogadro नियम काय सांगतो?
     उत्तर: एकसमान तापमान व दाबावर समान आयतनात समान अणू असतात

130. इंधन जळल्यावर कोणती प्रक्रिया होते?
     उत्तर: ऊर्जानिर्गमन – ज्वलन अभिक्रिया

131. Endothermic अभिक्रिया म्हणजे काय?
     उत्तर: उष्णता घेणारी अभिक्रिया

132. Exothermic अभिक्रिया म्हणजे काय?
     उत्तर: उष्णता बाहेर टाकणारी अभिक्रिया

133. CO₂ वायूने ज्योती का विझते?
     उत्तर: CO₂ दहन टाळतो; ऑक्सिजन कमी करतो

134. ग्लुकोज + ऑक्सिजन = ?
     उत्तर: CO₂ + पाणी + ऊर्जा (श्वसन)

135. पेट्रोल हे कोणत्या प्रकारचे इंधन आहे?
     उत्तर: जीवाश्म इंधन (Fossil fuel)

136. वायू किंवा वाफेचे रूपांतर पुन्हा द्रवात केल्यास काय म्हणतात?
     उत्तर: संघनन

137. द्रव → गॅस – या प्रक्रियेला काय म्हणतात?
     उत्तर: वाष्पीभवन

138. O₂ → O₃ या प्रक्रियेला काय म्हणतात?
     उत्तर: ऑक्सीकरण

139. ऑक्सिडेशन म्हणजे काय?
     उत्तर: इलेक्ट्रॉन गमावणे

140. रिडक्शन म्हणजे काय?
     उत्तर: इलेक्ट्रॉन मिळवणे

141. Redox अभिक्रिया म्हणजे काय?
     उत्तर: ऑक्सिडेशन व रिडक्शन एकत्र होणे

142. Fe + CuSO₄ → FeSO₄ + Cu ही कोणती अभिक्रिया आहे?
     उत्तर: विस्थापन अभिक्रिया

143. NaOH + HCl → NaCl + H₂O ही कोणती अभिक्रिया आहे?
     उत्तर: उदासीनकरण (Neutralisation reaction)

144. AgNO₃ + NaCl → AgCl + NaNO₃ ही कोणती अभिक्रिया आहे?
     उत्तर: दुहेरी विस्थापन अभिक्रिया

145. CaCO₃ → CaO + CO₂ ही कोणती अभिक्रिया आहे?
     उत्तर: विघटन अभिक्रिया (Decomposition)

146. C + O₂ → CO₂ ही कोणती अभिक्रिया आहे?
     उत्तर: संयोजन अभिक्रिया (Combination)

147. रासायनिक समीकरण संतुलित का करतात?
     उत्तर: द्रव्य संरक्षण नियम पाळण्यासाठी

148. Catalyst अभिक्रियेच्या वेगावर कसा परिणाम करतो?
     उत्तर: अभिक्रियेचा वेग वाढवतो

149. सोप्या अभिक्रिया व लेखनासाठी कोणते संकेत वापरतात?
     उत्तर: रासायनिक प्रतीके व सूत्रे

150. H₂ + Cl₂ → 2HCl ही अभिक्रिया कोणत्या प्रकारात येते?
     उत्तर: संयोजन (Combination)

151. धातू म्हणजे काय?
     उत्तर: विद्युत व उष्णता वाहक असणारे, चमकदार, ताकदवान व तन्य पदार्थ

152. अधातू म्हणजे काय?
     उत्तर: विद्युत व उष्णता न वहावणारे, ठिसूळ व अपारदर्शक पदार्थ

153. अर्धधातू म्हणजे काय?
     उत्तर: काही धातू व काही अधातू गुणधर्म असलेले मूलद्रव्य

154. धातूचा सर्वात हलका प्रकार कोणता आहे?
     उत्तर: लिथियम (Li)

155. पाण्यात तरंगणारा धातू कोणता आहे?
     उत्तर: सोडियम (Na)

156. अतिशय अभिक्रियाशील धातू कोणता आहे?
     उत्तर: पोटॅशियम (K)

157. धातूंचा गंज म्हणजे काय?
     उत्तर: धातूचा ऑक्सिजन किंवा पाण्याशी संपर्क आल्यास होणारे रासायनिक विघटन

158. लोहाचा गंज कोणत्या संयुगाने बनतो?
     उत्तर: Fe₂O₃·xH₂O (Hydrated iron oxide)

159. गंज टाळण्याचे उपाय कोणते?
     उत्तर: गॅल्वनायझिंग, तेल/रंग लावणे, धातूंचे मिश्रण

160. गॅल्वनायझिंग म्हणजे काय?
     उत्तर: लोखंडावर झिंकचे थर चढवणे

161. धातूंचे मिश्रण म्हणजे काय?
     उत्तर: दोन किंवा अधिक धातूंचे किंवा धातू-अधातूंचे मिश्रण

162. पितळ म्हणजे काय?
     उत्तर: तांबे + जस्त

163. कांस्य म्हणजे काय?
     उत्तर: तांबे + टिन

164. स्टेनलेस स्टील म्हणजे काय?
     उत्तर: लोह + क्रोमियम + निकेल

165. विद्युत अपघटन म्हणजे काय?
     उत्तर: विद्युतप्रवाहाच्या साह्याने संयुगांचे विघटन

166. इलेक्ट्रोलायट म्हणजे काय?
     उत्तर: विद्युत वहन करणारे आयनिक द्रावण

167. इलेक्ट्रोड म्हणजे काय?
     उत्तर: विद्युतप्रवाह वाहून घेणारे धातूच्या पट्ट्या

168. धनाग्र (anode) म्हणजे काय?
     उत्तर: विद्युत अपघटनात सकारात्मक इलेक्ट्रोड

169. ऋणाग्र (cathode) म्हणजे काय?
     उत्तर: नकारात्मक इलेक्ट्रोड

170. NaCl च्या विद्युत अपघटनातून काय मिळते?
     उत्तर: Na (धातू) व Cl₂ (वायू)

171. बॅटरीमध्ये कोणती प्रक्रिया होते?
     उत्तर: रासायनिक ऊर्जा → विद्युत ऊर्जा

172. विद्युत रसायनशास्त्राचा वापर कोणतेत?
     उत्तर: विद्युत उत्पादन, धातूंचे परिष्करण, इलेक्ट्रोप्लेटिंग

173. इलेक्ट्रोप्लेटिंग म्हणजे काय?
     उत्तर: एका धातूवर दुसऱ्या धातूचा पातळ थर चढवणे

174. सोन्याचे थर इलेक्ट्रोप्लेटिंगने कोणावर चढवतात?
     उत्तर: चांदी, धातूचे दागिने

175. आंबट चव कोणत्या प्रकाराचे लक्षण आहे?
     उत्तर: आम्लाचे

176. कडवट चव कोणत्या प्रकाराचे लक्षण आहे?
     उत्तर: क्षाराचे

177. HCl द्रावणामध्ये कोणते आयन असते?
     उत्तर: H⁺

178. NaOH द्रावणात कोणते आयन असते?
     उत्तर: OH⁻

179. लिटमस तपासपत्रक कशासाठी वापरतात?
     उत्तर: आम्ल व क्षार ओळखण्यासाठी

180. आम्लात निळा लिटमस कोणत्या रंगात बदलतो?
     उत्तर: लाल

181. क्षारात लाल लिटमस कोणत्या रंगात बदलतो?
     उत्तर: निळा

182. pH चा पूर्ण अर्थ काय आहे?
     उत्तर: Potential of Hydrogen

183. अत्यंत आम्लीय द्रावणाचा pH किती असतो?
     उत्तर: 0 ते 3

184. अत्यंत क्षारीय द्रावणाचा pH किती असतो?
     उत्तर: 11 ते 14

185. तटस्थ पाण्याचा pH किती असतो?
     उत्तर: 7

186. बेकिंग सोडा कोणत्या प्रकारचा संयुग आहे?
     उत्तर: क्षारीय

187. वायूंच्या संदर्भात द्रव्याची स्थिती काय असते?
     उत्तर: अतिशय गतिशील आणि विस्कळीत

188. सर्वात घन पदार्थ कोणता आहे?
     उत्तर: ऑस्मियम

189. धातूंमध्ये विद्युत वाहकता सर्वाधिक कोणाची आहे?
     उत्तर: चांदी (Ag)

190. पृथ्वीवर सर्वाधिक प्रमाणात आढळणारे धातू कोणते?
     उत्तर: अॅल्युमिनियम

191. साबणामध्ये कोणते क्षार असतात?
     उत्तर: सोडियम/पोटॅशियम सॉल्ट्स ऑफ फॅटी अॅसिड्स

192. डिटर्जंट व साबण यामध्ये फरक काय?
     उत्तर: साबण नैसर्गिक, डिटर्जंट कृत्रिम व कठीण पाण्यात कार्यक्षम

193. साबण पाण्यात फेस कसा निर्माण करतो?
     उत्तर: फॅटी अॅसिड्सच्या अभिक्रियेमुळे

194. साबणाचे pH कोणत्या प्रकारात असते?
     उत्तर: क्षारीय (8 ते 10)

195. तोंड स्वच्छ करण्याच्या पेस्टमध्ये काय असते?
     उत्तर: फ्लोराइड, कॅल्शियम कार्बोनेट

196. अन्नप्रक्रिया (food processing) मध्ये कोणते रसायन वापरले जाते?
     उत्तर: सोडियम बेंझोएट (संरक्षक म्हणून)

197. जंतूनाशक म्हणून कोणता रसायन वापरतात?
     उत्तर: ब्लीचिंग पावडर (Ca(OCl)₂)

198. अँटीसेप्टिक म्हणून काय वापरले जाते?
     उत्तर: आयोडिन

199. पाणी शुद्ध करण्यासाठी कोणते संयुग वापरतात?
     उत्तर: अल्युम (Fitkari) – KAl(SO₄)₂·12H₂O

200. अम्ल व क्षार यांचा संयोग केल्यास काय तयार होते?
     उत्तर: मीठ व पाणी (उदासीनकरण अभिक्रिया)