समायोजन व व्यक्तिमत्व अभियोग्यता : (Adjustment & Personality)

      MPSC, PSI/STI/ASO, पोलीस भरती, शिक्षक, लष्कर, व मानसशास्त्र विषयक परीक्षा मध्ये विचारला जातो.

     या भागातून प्रश्न मानसशास्त्रीय विचार, सामाजिक व भावनिक समायोजन, व्यक्तिमत्व प्रकार, स्वभाव, ताण, आत्मविश्वास, संवाद कौशल्य यांवर आधारित असतात.

---

🟩 अभियोग्यता – समायोजन व व्यक्तिमत्व (वस्तुनिष्ठ प्रश्न उत्तरांसह)

---

🔹 १. समायोजन (Adjustment)

1. समायोजन म्हणजे काय?
👉 उत्तर: परिस्थितीनुसार स्वतःला बदलणे.
📝 स्पष्टीकरण: पर्यावरणाशी संतुलन राखण्यासाठी केलेले प्रयत्न म्हणजे समायोजन.*

2. उत्तम समायोजन करणारा मनुष्य कोण असतो?
👉 उत्तर: जो परिस्थितीनुसार आपले वर्तन बदलतो.

3. खराब समायोजनाची लक्षणे कोणती?
👉 उत्तर: तणाव, चिडचिड, असहकार्य, आक्रमकता.

4. समायोजन प्रक्रियेत मुख्य घटक कोणता आहे?
👉 उत्तर: अनुकूलता (Adaptation)

5. समायोजनाचे मूलतत्त्व काय आहे?
👉 उत्तर: समाधान आणि संतुलन राखणे

---

🔹 २. सामाजिक समायोजन (Social Adjustment)

6. सामाजिक समायोजन म्हणजे काय?
👉 उत्तर: समाजातील इतरांसोबत योग्य संबंध ठेवणे.

7. समाजात उत्तम समायोजन करण्यासाठी काय आवश्यक आहे?
👉 उत्तर: सहकार्य, सहानुभूती, संवाद कौशल्य

8. सामाजिक असमायोजनाचे उदाहरण कोणते?
👉 उत्तर: एकटेपणा व सामाजिक नियमांचे उल्लंघन

9. समाजात योग्य वर्तन करणारा व्यक्ती कसा ओळखला जातो?
👉 उत्तर: सामाजिकदृष्ट्या समायोजित

10. गटात मतभेद झाल्यास योग्य वर्तन काय असावे?
👉 उत्तर: संवाद व समजुतीने निर्णय घेणे

---

🔹 ३. भावनिक समायोजन (Emotional Adjustment)

11. भावनिक समायोजन म्हणजे काय?
👉 उत्तर: भावनांवर नियंत्रण ठेवणे व योग्य प्रकारे व्यक्त करणे.

12. भावनिक अस्थैर्य म्हणजे काय?
👉 उत्तर: भावनांवर नियंत्रण न ठेवणे.

13. संतुलित व्यक्ती कोण म्हणवते?
👉 उत्तर: जी व्यक्ती भावनिकदृष्ट्या स्थिर असते.

14. राग, मत्सर, ताण ही कोणत्या प्रकारची लक्षणे आहेत?
👉 उत्तर: असमायोजनाची

15. ताण व्यवस्थापनासाठी सर्वोत्तम उपाय कोणता?
👉 उत्तर: सकारात्मक विचार व ध्यान

---

🔹 ४. व्यक्तिमत्व (Personality)

16. व्यक्तिमत्व म्हणजे काय?
👉 उत्तर: व्यक्तीच्या शारीरिक, मानसिक, भावनिक व सामाजिक गुणांचा एकत्रित परिणाम.

17. व्यक्तिमत्व शब्दाचा उगम कोणत्या भाषेतून झाला आहे?
👉 उत्तर: लॅटिन ("Persona" – मुखवटा)

18. व्यक्तिमत्व विकासात कोणता घटक महत्त्वाचा आहे?
👉 उत्तर: अनुभव आणि शिक्षण

19. व्यक्तिमत्वाचे मुख्य प्रकार कोणते?
👉 उत्तर: अंतर्मुख, बहिर्मुख, द्विमुख

20. अंतर्मुख व्यक्तीचे वैशिष्ट्य काय?
👉 उत्तर: एकांतप्रिय, विचारशील, शांत

21. बहिर्मुख व्यक्तीचे वैशिष्ट्य काय?
👉 उत्तर: समाजप्रिय, बोलका, उत्साही

22. द्विमुख व्यक्ती म्हणजे काय?
👉 उत्तर: जी परिस्थितीनुसार दोन्ही गुण दर्शवते.

23. व्यक्तिमत्वाची ओळख कशावरून होते?
👉 उत्तर: वर्तन आणि प्रतिक्रिया

24. आत्मविश्वास कोणत्या व्यक्तिमत्वाचा लक्षण असतो?
👉 उत्तर: सकारात्मक व्यक्तिमत्व

25. व्यक्तिमत्व घडविण्यात कुटुंबाची भूमिका कशी असते?
👉 उत्तर: अत्यंत महत्त्वाची

---

🔹 ५. स्वभाव आणि वर्तन (Character & Behavior)

26. स्वभाव म्हणजे काय?
👉 उत्तर: व्यक्तीच्या नैतिक व सामाजिक गुणांचा संग्रह

27. वर्तनावर कोणते घटक परिणाम करतात?
👉 उत्तर: परिस्थिती, वातावरण, विचार

28. सकारात्मक वर्तनाचे उदाहरण कोणते?
👉 उत्तर: मदत करणे, प्रामाणिक राहणे

29. नकारात्मक वर्तन म्हणजे काय?
👉 उत्तर: असहकार्य, खोटे बोलणे, आक्रमकता

30. चांगला स्वभाव कसा तयार होतो?
👉 उत्तर: चांगले संस्कार आणि आत्मअनुशासनाने

---

🔹 ६. आत्मसन्मान व आत्मविश्वास (Self-Esteem & Confidence)

31. आत्मसन्मान म्हणजे काय?
👉 उत्तर: स्वतःबद्दलचा आदर व मान्यता

32. आत्मविश्वास म्हणजे काय?
👉 उत्तर: स्वतःवर विश्वास ठेवणे

33. आत्मविश्वास वाढविण्याचा सर्वोत्तम मार्ग कोणता?
👉 उत्तर: यशस्वी अनुभव आणि सकारात्मक विचार

34. कमी आत्मसन्मानाचे परिणाम काय?
👉 उत्तर: नैराश्य, भीती, सामाजिक मागे राहणे

35. आत्मविश्वासू व्यक्तीचे लक्षण काय असते?
👉 उत्तर: ठाम बोलणे, निर्णयक्षम व स्थिर मनोवृत्ती

---

🔹 ७. समायोजनाच्या समस्या (Adjustment Problems)

36. असमायोजित व्यक्ती कोणती लक्षणे दर्शवते?
👉 उत्तर: चिडचिड, भीती, नैराश्य, सामाजिक अलिप्तता

37. विद्यार्थ्यांमध्ये असमायोजनाची मुख्य कारणे कोणती?
👉 उत्तर: अभ्यासाचा ताण, स्पर्धा, कौटुंबिक समस्या

38. कामाच्या ठिकाणी असमायोजन झाल्यास काय परिणाम होतो?
👉 उत्तर: उत्पादकता कमी होते, तणाव वाढतो

39. असमायोजन दूर करण्यासाठी काय आवश्यक आहे?
👉 उत्तर: संवाद, आत्मविश्लेषण, सल्लामसलत

40. समुपदेशनाचे (Counselling) उद्दिष्ट काय असते?
👉 उत्तर: समायोजन सुधारून व्यक्तीला आत्मविश्वास देणे

---

🔹 ८. व्यक्तिमत्व विकास (Personality Development)

41. व्यक्तिमत्व विकासाचे मुख्य टप्पे कोणते?
👉 उत्तर: बाल्य, किशोर, प्रौढावस्था

42. व्यक्तिमत्व घडविण्यात कोणता घटक सर्वात प्रभावी आहे?
👉 उत्तर: अनुभव व शिक्षण

43. व्यक्तिमत्व घडविण्यासाठी कोणती गोष्ट आवश्यक आहे?
👉 उत्तर: आत्मजाणीव (Self-awareness)

44. व्यक्तिमत्वातील बदल शक्य आहेत का?
👉 उत्तर: होय, प्रयत्न आणि अनुभवाने

45. व्यक्तिमत्व विकासासाठी सर्वोत्तम उपाय कोणता?
👉 उत्तर: सकारात्मक विचार, आत्मअनुशासन, सतत शिक्षण

---

🔹 ९. नेतृत्व व सामाजिक समायोजन (Leadership & Adjustment)

46. चांगला नेता कोण असतो?
👉 उत्तर: जो गटाचे मत ऐकून योग्य निर्णय घेतो

47. नेतृत्वाचे मूलतत्त्व काय आहे?
👉 उत्तर: प्रेरणा व मार्गदर्शन

48. गटात काम करताना समायोजनाचे महत्त्व काय?
👉 उत्तर: एकात्मता आणि कार्यक्षमतेसाठी आवश्यक

49. चांगला नेता कसा वागतो?
👉 उत्तर: संयमी, समजूतदार आणि प्रेरक

50. समायोजित व्यक्तीचे लक्षण काय?
👉 उत्तर: शांत, संतुलित, सहकार्यशील आणि सकारात्मक दृष्टीकोन असणारी व्यक्ती

---

✅ ही संचिका मानसशास्त्र व अभियांत्रिकी अभियोग्यता विषयातील “समायोजन व व्यक्तिमत्व” या घटकासाठी अत्यंत उपयुक्त आहे.
दररोज 10–15 प्रश्नांचा सराव केल्यास मानसशास्त्रीय विचार, भावनिक स्थैर्य व आत्मविश्वास वाढेल.