आकलन, वर्गीकरण, संबंध, क्रमश बुद्धिमत्ता चाचणी”

 

हा विषय सर्व स्पर्धा परीक्षा (MPSC, पोलीस भरती, तलाठी, शिक्षक, लष्कर, रेल्वे, ग्रुप-C) मध्ये Reasoning / बुद्धिमत्ता चाचणी या भागात विचारला जातो.

📘  वस्तुनिष्ठ महत्त्वाचे प्रश्न उत्तरासह आणि आवश्यक स्पष्टीकरणासह.

---

🧠 अभियोग्यता – आकलन, वर्गीकरण, संबंध व क्रमश बुद्धिमत्ता चाचणी 

---

🔹 १. आकलन (Analogy / Similarity)

1. डोळा : पाहणे :: कान : ?
👉 उत्तर: ऐकणे
📝 स्पष्टीकरण: डोळ्याचे कार्य पाहणे, कानाचे कार्य ऐकणे.*

2. पेन : लेखन :: ब्रश : ?
👉 उत्तर: चित्रकला

3. डॉक्टर : हॉस्पिटल :: शिक्षक : ?
👉 उत्तर: शाळा

4. सैनिक : रणांगण :: वकील : ?
👉 उत्तर: न्यायालय

5. सूर्य : प्रकाश :: चंद्र : ?
👉 उत्तर: थंडावा

6. पक्षी : उडणे :: मासा : ?
👉 उत्तर: पोहणे

7. पुस्तक : ज्ञान :: व्यायाम : ?
👉 उत्तर: आरोग्य

8. शेतकरी : शेती :: खाण कामगार : ?
👉 उत्तर: खाण

9. फुल : सुगंध :: संगीत : ?
👉 उत्तर: आनंद

10. पोलिस : कायदा :: डॉक्टर : ?
👉 उत्तर: आरोग्य

---

🔹 २. वर्गीकरण (Classification)

11. खालीलपैकी वेगळे कोणते?
कावळा, चिमणी, कबूतर, वटवाघूळ
👉 उत्तर: वटवाघूळ
📝 स्पष्टीकरण: वटवाघूळ पक्षी नसून सस्तन प्राणी आहे.*

12. पेन, पेन्सिल, इरेजर, फळा
👉 उत्तर: फळा
📝 स्पष्टीकरण: बाकी लेखनसाहित्य आहेत; फळा नाही.*

13. सोमवार, मंगळवार, शनिवार, जानेवारी
👉 उत्तर: जानेवारी
📝 स्पष्टीकरण: बाकी दिवस आहेत; जानेवारी महिना आहे.*

14. सफरचंद, संत्रे, द्राक्षे, गाजर
👉 उत्तर: गाजर
📝 स्पष्टीकरण: गाजर भाजी आहे, बाकी फळे.*

15. कार, बस, ट्रेन, विमान
👉 उत्तर: विमान
📝 स्पष्टीकरण: बाकी जमिनीवर चालतात; विमान हवेत.*

16. लोखंड, तांबे, चांदी, कोळसा
👉 उत्तर: कोळसा
📝 स्पष्टीकरण: कोळसा धातू नाही.*

17. हात, पाय, डोळा, खुर्ची
👉 उत्तर: खुर्ची
📝 स्पष्टीकरण: खुर्ची शरीराचा भाग नाही.*

18. कमळ, गुलाब, लिली, गवत
👉 उत्तर: गवत

19. रेडिओ, टी.व्ही., पंखा, मोबाईल
👉 उत्तर: पंखा
📝 स्पष्टीकरण: पंखा संवाद साधन नाही.*

20. पाणी, दूध, तेल, भात
👉 उत्तर: भात
📝 स्पष्टीकरण: बाकी द्रव आहेत.*

---

🔹 ३. संबंध (Relation / Analogy of Pairs)

21. शिक्षक : विद्यार्थी :: वडील : ?
👉 उत्तर: मुलगा

22. पक्षी : घरटे :: माशी : ?
👉 उत्तर: मधपोळ

23. सिंह : जंगल :: मासा : ?
👉 उत्तर: पाणी

24. चंद्र : रात्र :: सूर्य : ?
👉 उत्तर: दिवस

25. दूध : लोणी :: फळ : ?
👉 उत्तर: रस

26. भारत : दिल्ली :: महाराष्ट्र : ?
👉 उत्तर: मुंबई

27. राजा : प्रजा :: शिक्षक : ?
👉 उत्तर: विद्यार्थी

28. मेंदू : विचार :: हृदय : ?
👉 उत्तर: रक्ताभिसरण

29. डोळा : दृष्टी :: कान : ?
👉 उत्तर: श्रवण

30. मूल : आई :: फुल : ?
👉 उत्तर: झाड

---

🔹 ४. क्रम (Series / Sequence)

31. 2, 4, 6, 8, ?
👉 उत्तर: 10
📝 स्पष्टीकरण: प्रत्येकी 2 ने वाढ.*

32. 3, 6, 9, 12, ?
👉 उत्तर: 15

33. 5, 10, 20, 40, ?
👉 उत्तर: 80
📝 स्पष्टीकरण: प्रत्येक संख्या दुप्पट.*

34. A, C, E, G, ?
👉 उत्तर: I
📝 स्पष्टीकरण: दर दुसरे अक्षर.*

35. 1, 4, 9, 16, 25, ?
👉 उत्तर: 36
📝 स्पष्टीकरण: वर्ग (1², 2², 3²...).*

36. 100, 90, 80, 70, ?
👉 उत्तर: 60

37. 2, 6, 12, 20, 30, ?
👉 उत्तर: 42
📝 स्पष्टीकरण: 2×1, 3×2, 4×3, 5×4…*

38. 5, 15, 45, 135, ?
👉 उत्तर: 405
📝 स्पष्टीकरण: ×3 क्रम.*

39. Z, X, V, T, ?
👉 उत्तर: R
📝 स्पष्टीकरण: दर दुसरे अक्षर मागे जात आहे.*

40. 10, 20, 40, 80, 160, ?
👉 उत्तर: 320

---

🔹 ५. शब्द संबंध (Word Analogy)

41. गरम : थंड :: जलद : ?
👉 उत्तर: मंद

42. आनंद : दुःख :: यश : ?
👉 उत्तर: अपयश

43. दिवस : रात्र :: उजेड : ?
👉 उत्तर: अंधार

44. सिंह : प्राणी :: गरुड : ?
👉 उत्तर: पक्षी

45. महाराष्ट्र : राज्य :: भारत : ?
👉 उत्तर: देश

46. पुस्तक : पान :: झाड : ?
👉 उत्तर: पान

47. दूध : दही :: गहू : ?
👉 उत्तर: पीठ

48. डोळा : पाहणे :: जीभ : ?
👉 उत्तर: चव घेणे

49. शिक्षक : शिकवणे :: डॉक्टर : ?
👉 उत्तर: उपचार करणे

50. मूल : खेळ :: विद्यार्थी : ?
👉 उत्तर: अभ्यास

---

📍 या प्रकारच्या प्रश्नांचा उद्देश —

• तुमची तर्कशक्ती (Logical Reasoning)

• संबंध ओळखण्याची क्षमता (Relationship)

• क्रम व नमुना समजून घेण्याची गती (Pattern Recognition)

• तसेच बुद्धिमत्ता चाचणीतील सुसंगती (IQ based Analysis) तपासणे हा असतो.