ही मालिका सर्व स्पर्धा परीक्षा ,विशेषतः केंद्र प्रमुख, शिक्षणाधिकारी, शिक्षक भरती, सरळ सेवा भरती, शिक्षक अभीयोग्यता चाचणी [TET] MPSC, ZP शिक्षण परीक्षा आदींसाठी उपयुक्त आहे.
(Information Analysis and Evaluation) शिक्षण प्रशासन स्पर्धा परीक्षेसाठी-वस्तुनिष्ठ महत्त्वाचे प्रश्नोत्तरे
🟩 माहितीचे विश्लेषण व मूल्यांकन – वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तरे
🔹 भाग १ : माहिती, डेटा आणि विश्लेषणाची मूलभूत संकल्पना
-
‘डेटा’ म्हणजे काय?
→ अपूर्ण किंवा असंघटित माहिती -
‘माहिती’ म्हणजे काय?
→ प्रक्रियायुक्त व अर्थपूर्ण डेटा -
डेटा → माहिती → ज्ञान या प्रक्रियेला काय म्हणतात?
→ माहिती प्रक्रिया चक्र (Information Processing Cycle) -
‘माहिती’ ही कोणत्या गोष्टीवर आधारित असते?
→ वस्तुनिष्ठ तथ्यांवर -
माहिती विश्लेषण म्हणजे काय?
→ गोळा केलेल्या माहितीचे अर्थपूर्ण वर्गीकरण व तुलना करणे -
‘मूल्यांकन’ म्हणजे काय?
→ उद्दिष्टांच्या तुलनेत गुणवत्तेचा निर्णय करणे -
डेटा गोळा करणे ही प्रक्रिया कोणत्या टप्प्याची असते?
→ संशोधन / मूल्यांकनाच्या प्रारंभिक टप्प्याची -
‘Qualitative Data’ म्हणजे काय?
→ गुणात्मक स्वरूपातील माहिती -
‘Quantitative Data’ म्हणजे काय?
→ संख्यात्मक माहिती -
माहिती विश्लेषणाचा उद्देश काय असतो?
→ निर्णय घेण्यासाठी आधार मिळवणे
🔹 भाग २ : माहिती संकलनाचे स्त्रोत
-
मूल माहिती (Primary Data) म्हणजे काय?
→ संशोधकाने स्वतः गोळा केलेली माहिती -
दुय्यम माहिती (Secondary Data) म्हणजे काय?
→ आधीपासून उपलब्ध असलेली माहिती -
प्राथमिक माहिती संकलनाची एक पद्धत कोणती?
→ प्रश्नावली, मुलाखत, निरीक्षण -
दुय्यम माहितीचे एक उदाहरण कोणते?
→ सरकारी अहवाल, संशोधन निबंध -
Observation पद्धतीचा उपयोग कशासाठी होतो?
→ प्रत्यक्ष वर्तन पाहण्यासाठी -
Questionnaire म्हणजे काय?
→ पूर्वनियोजित प्रश्नांची यादी -
Interview पद्धतीचा फायदा काय आहे?
→ सखोल माहिती मिळते -
Survey म्हणजे काय?
→ मोठ्या प्रमाणावर डेटा गोळा करण्याची पद्धत -
Sampling म्हणजे काय?
→ मोठ्या लोकसंख्येतून प्रतिनिधी गट निवडणे -
Census म्हणजे काय?
→ संपूर्ण लोकसंख्येचा डेटा संकलन
🔹 भाग ३ : सांख्यिक विश्लेषण (Statistical Analysis)
-
Mean म्हणजे काय?
→ सरासरी मूल्य -
Median म्हणजे काय?
→ मध्य मूल्य -
Mode म्हणजे काय?
→ सर्वाधिक वारंवार येणारे मूल्य -
Standard Deviation काय दर्शवते?
→ डेटा किती पसरलेला आहे ते -
Correlation म्हणजे काय?
→ दोन चलांमधील संबंध -
Positive Correlation म्हणजे काय?
→ एक वाढल्यास दुसरेही वाढते -
Negative Correlation म्हणजे काय?
→ एक वाढल्यास दुसरे घटते -
Regression Analysis चा उपयोग कशासाठी होतो?
→ पूर्वानुमान करण्यासाठी -
Frequency Distribution म्हणजे काय?
→ डेटा गटांनुसार मांडणे -
Graphical Representation म्हणजे काय?
→ डेटा दृश्य स्वरूपात मांडणे (चार्ट, ग्राफ)
🔹 भाग ४ : डेटा सादरीकरण व दृश्य विश्लेषण
-
Bar Chart चा उपयोग कशासाठी होतो?
→ तुलना दाखवण्यासाठी -
Pie Chart कोणते नाते दाखवतो?
→ भाग व संपूर्ण यांचे प्रमाण -
Line Graph चा उपयोग कशासाठी होतो?
→ वेळेनुसार बदल दाखवण्यासाठी -
Histogram म्हणजे काय?
→ सतत बदलणाऱ्या डेटाचे आलेख -
Scatter Diagram कशासाठी वापरतात?
→ दोन चलांमधील संबंध दाखवण्यासाठी -
Table म्हणजे काय?
→ पंक्ती व स्तंभ स्वरूपात माहिती मांडणे -
Dashboard म्हणजे काय?
→ डेटा विश्लेषणाचे संक्षिप्त दृश्य -
MS Excel मध्ये चार्ट तयार करण्यासाठी कोणता पर्याय वापरतात?
→ Insert → Chart -
Pivot Table चा उपयोग काय आहे?
→ मोठा डेटा विश्लेषण व सारांशासाठी -
डेटा विश्लेषणात रंग, चिन्हे व ग्राफ का वापरतात?
→ माहिती समजण्यास सुलभ करण्यासाठी
🔹 भाग ५ : गुणात्मक विश्लेषण (Qualitative Analysis)
-
गुणात्मक विश्लेषण म्हणजे काय?
→ संख्येत न मोजता आशयावर आधारित विश्लेषण -
Content Analysis म्हणजे काय?
→ लिखित वा दृश्य मजकुराचा अभ्यास -
Thematic Analysis मध्ये काय केले जाते?
→ माहितीतील मुख्य विषय ओळखणे -
Case Study म्हणजे काय?
→ एखाद्या घटनेचा सखोल अभ्यास -
Focus Group Discussion म्हणजे काय?
→ गटामध्ये विषयावर चर्चा करून माहिती गोळा करणे -
Narrative Analysis म्हणजे काय?
→ कथांमधून अर्थ शोधणे -
Observation Analysis मध्ये कोणते साधन वापरतात?
→ निरीक्षण नोंदपत्र -
Qualitative Analysis मध्ये प्रमुख साधन कोणते आहे?
→ संशोधकाचे निरीक्षण व व्याख्या -
Triangulation म्हणजे काय?
→ विविध पद्धतींच्या तुलना करून निष्कर्ष काढणे -
Interpretation म्हणजे काय?
→ डेटा अर्थ लावणे
🔹 भाग ६ : मूल्यांकनाची मूलभूत तत्त्वे
-
Evaluation म्हणजे काय?
→ उद्दिष्टांच्या आधारे गुणवत्तेचा निर्णय -
Measurement आणि Evaluation यात फरक काय?
→ Measurement हे परिमाण, Evaluation हे निर्णय -
Assessment म्हणजे काय?
→ शिक्षण प्रक्रियेत माहिती गोळा करणे -
Formative Evaluation कधी केले जाते?
→ शिक्षण प्रक्रियेच्या दरम्यान -
Summative Evaluation कधी केले जाते?
→ सत्राच्या शेवटी -
Diagnostic Evaluation चा उद्देश काय आहे?
→ विद्यार्थ्यांच्या अडचणी ओळखणे -
Norm-Referenced Test म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्यांची तुलना इतरांशी -
Criterion-Referenced Test म्हणजे काय?
→ ठराविक निकषांवर आधारित मूल्यांकन -
Continuous Evaluation म्हणजे काय?
→ सतत निरीक्षण व मूल्यांकन -
Comprehensive Evaluation मध्ये काय समाविष्ट आहे?
→ ज्ञान, कौशल्य, वृत्ती सर्व पैलू
🔹 भाग ७ : माहिती विश्लेषण शिक्षणात वापर
-
शिक्षणात माहिती विश्लेषण का महत्त्वाचे आहे?
→ विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीचे निरीक्षण करण्यासाठी -
मूल्यांकनातून शिक्षकाला काय कळते?
→ विद्यार्थ्यांच्या शिकण्याची पातळी -
डेटा विश्लेषण शिक्षकाला कशासाठी मदत करते?
→ निर्णय व सुधारणा योजना तयार करण्यासाठी -
Assessment Data चा उपयोग कुठे होतो?
→ वर्ग नियोजन व शिकवणी सुधारणा -
Feedback म्हणजे काय?
→ मूल्यमापनानंतर दिलेला प्रतिसाद -
Learning Analytics म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्यांच्या शिकण्याच्या पद्धतींचे विश्लेषण -
Progress Report म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्याच्या प्रगतीचा अहवाल -
Rubrics चा उपयोग कशासाठी होतो?
→ मूल्यांकन निकष निश्चित करण्यासाठी -
Portfolio मध्ये काय नोंदवले जाते?
→ विद्यार्थ्याच्या कामगिरीचे पुरावे -
Peer Assessment म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्यांनीच एकमेकांचे मूल्यांकन करणे
🔹 भाग ८ : निर्णयप्रक्रिया व निष्कर्ष
-
Decision Making म्हणजे काय?
→ विश्लेषणावर आधारित निर्णय घेणे -
Valid Conclusion म्हणजे काय?
→ पुराव्यावर आधारित निर्णय -
Bias म्हणजे काय?
→ पक्षपाती दृष्टीकोन -
Reliability म्हणजे काय?
→ निकालाची सातत्यता -
Validity म्हणजे काय?
→ निकाल वास्तवाशी सुसंगत आहे का -
Interpretation करताना कोणती काळजी घ्यावी?
→ डेटा योग्य संदर्भात वापरणे -
Error Analysis म्हणजे काय?
→ चुका ओळखून सुधारणा करणे -
Findings म्हणजे काय?
→ विश्लेषणातून मिळालेले निष्कर्ष -
Recommendations म्हणजे काय?
→ विश्लेषणावर आधारित सुचना -
Evaluation Report म्हणजे काय?
→ संपूर्ण मूल्यांकनाचा अहवाल
🔹 भाग ९ : साधने व तंत्रज्ञानाचा वापर
-
Data Analysis साठी कोणते सॉफ्टवेअर वापरले जाते?
→ Excel, SPSS, R, Google Sheets -
SPSS चे पूर्ण रूप काय आहे?
→ Statistical Package for the Social Sciences -
MS Excel मध्ये Average काढण्यासाठी कोणते फंक्शन वापरतात?
→ =AVERAGE() -
Excel मध्ये डेटा क्रम लावण्यासाठी काय वापरतात?
→ Sort & Filter -
Chart Insert करण्यासाठी कोणता टॅब वापरतात?
→ Insert -
Google Sheets म्हणजे काय?
→ ऑनलाइन डेटा सादरीकरण साधन -
Data Visualization म्हणजे काय?
→ डेटा ग्राफ स्वरूपात दाखवणे -
Power BI चा उपयोग कशासाठी होतो?
→ डेटा विश्लेषण व डॅशबोर्ड तयार करण्यासाठी -
Tableau कोणत्या कामासाठी वापरले जाते?
→ डेटा दृश्य स्वरूपात मांडण्यासाठी -
Digital Tools मुळे डेटा विश्लेषणात काय सुधारणा झाली?
→ गती, अचूकता आणि पारदर्शकता वाढली
🔹 भाग १० : शिक्षण क्षेत्रातील माहिती विश्लेषणाचे अनुप्रयोग
-
विद्यार्थ्यांच्या उपस्थितीचे विश्लेषण का केले जाते?
→ अनुपस्थितीचा पॅटर्न ओळखण्यासाठी -
विद्यार्थ्यांच्या निकाल विश्लेषणाचा फायदा काय आहे?
→ शिकवणी सुधारणा योजना तयार करता येते -
शाळा मूल्यांकनासाठी कोणता डेटा वापरला जातो?
→ परिणाम, उपस्थिती, शिक्षक कार्यक्षमता -
DISE (UDISE+) डेटाचा उपयोग कशासाठी होतो?
→ शैक्षणिक नियोजन व धोरणनिर्मितीसाठी -
Learning Outcomes Data म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्यांच्या शिकण्याच्या परिणामांचा डेटा -
Performance Analysis शिक्षकाला कशासाठी मदत करते?
→ विद्यार्थ्यांची ताकद व कमकुवत बाजू ओळखण्यासाठी -
Action Plan तयार करण्यासाठी कोणत्या प्रकारचा डेटा आवश्यक असतो?
→ विश्लेषणात्मक व तौलनिक डेटा -
Monitoring म्हणजे काय?
→ सतत निरीक्षण करून प्रगती मोजणे -
Feedback Analysis म्हणजे काय?
→ प्रतिसादावरून सुधारणा करणे -
Evaluation चा अंतिम उद्देश काय आहे?
→ गुणवत्तापूर्ण निर्णय व सुधारणा करणे
🟩 या १०० प्रश्नांमधून माहिती विश्लेषण, मूल्यांकन पद्धती, डेटा व्याख्या आणि शैक्षणिक निर्णयप्रक्रिया या सर्व महत्त्वाच्या मुद्द्यांचा संपूर्ण आढावा घेतला आहे.
.jpeg)
No comments:
Post a Comment