(केंद्र प्रमुख / शिक्षक पात्रता / शिक्षणाधिकारी / ZP परीक्षा सरावासाठी)
🟩 अभ्यासक्रम व मूल्यांकन, अध्ययन-अध्यापन पद्धती-
🔹 भाग ११ : अभ्यासक्रमाचे तत्त्वे व रचना
-
अभ्यासक्रम रचनेची पहिली पायरी कोणती?
→ उद्दिष्टे ठरविणे -
अभ्यासक्रमाच्या रचनेत कोणता घटक केंद्रस्थानी आहे?
→ विद्यार्थी -
शैक्षणिक तत्त्वज्ञानाचा अभ्यासक्रमाशी संबंध कसा आहे?
→ शिक्षणाच्या मूल्याधिष्ठानाचा पाया म्हणून -
समाजकेंद्री अभ्यासक्रमाचे उद्दिष्ट काय आहे?
→ सामाजिक मूल्ये विकसित करणे -
विद्यार्थीकेंद्री अभ्यासक्रमावर कोणाचा प्रभाव आहे?
→ प्रगमतावाद -
अभ्यासक्रम विकासात शिक्षकाची भूमिका काय आहे?
→ योजना, अंमलबजावणी व मूल्यमापन -
अभ्यासक्रम आखताना समाजाच्या गरजांचा विचार का करावा?
→ शिक्षण उपयुक्त व सुसंगत ठेवण्यासाठी -
शैक्षणिक उद्दिष्टे ठरविण्याचे प्रमुख साधन कोणते?
→ Bloom’s Taxonomy -
Bloom’s Taxonomy कोणत्या वर्षी मांडली गेली?
→ 1956 -
Revised Bloom’s Taxonomy मध्ये सर्वात उच्च स्तर कोणता आहे?
→ Creating
🔹 भाग १२ : अध्ययन सिद्धांत (Learning Theories)
-
पावलॉव्हच्या प्रयोगात घंटी कोणती भूमिका बजावते?
→ संयोगात्मक उद्दीपन (Conditioned Stimulus) -
थॉर्नडाइकच्या ‘Effect Law’ नुसार काय सांगितले आहे?
→ यशस्वी प्रतिसाद पुन्हा होण्याची शक्यता जास्त -
स्किनरच्या ‘Reinforcement’ संकल्पनेचा अर्थ काय?
→ योग्य प्रतिसादाला प्रोत्साहन -
कोहलरच्या प्रयोगात कोणता प्राणी वापरला गेला?
→ चिंपांझी -
Gestalt सिद्धांत कोणावर भर देतो?
→ एकूण स्वरूपातून शिकणे -
Bruner ने कोणता सिद्धांत मांडला?
→ Discovery Learning -
Piaget ने कोणत्या विषयावर संशोधन केले?
→ बालकाची संज्ञानात्मक विकास पायरी -
Vygotsky च्या सिद्धांतात कोणती संकल्पना महत्त्वाची आहे?
→ Zone of Proximal Development (ZPD) -
Bandura चा सिद्धांत कोणता आहे?
→ Social Learning Theory -
Social Learning Theory नुसार विद्यार्थी कसे शिकतात?
→ निरीक्षण व अनुकरणाद्वारे
🔹 भाग १३ : शिक्षणाची उद्दिष्टे व निष्कर्ष (Learning Outcomes)
-
Learning Outcome म्हणजे काय?
→ शिक्षणानंतर दिसणारा विद्यार्थ्यांचा ठोस बदल -
Learning Outcomes कसे मोजले जातात?
→ मूल्यांकन व निरीक्षणाद्वारे -
Competency Based Learning म्हणजे काय?
→ कौशल्यावर आधारित शिक्षण -
Learning Outcomes किती स्तरांवर आधारित असतात?
→ संज्ञानात्मक, भावनिक, क्रियात्मक -
NCF 2005 नुसार शिक्षणाचे मूळ केंद्र काय आहे?
→ बालकाचे अनुभव -
Performance Indicators म्हणजे काय?
→ शिकण्याच्या परिणामाचे मोजमाप -
Outcome-based Teaching मध्ये शिक्षकाची भूमिका काय असते?
→ Facilitation व मार्गदर्शन -
Skill-Based Learning मध्ये कोणत्या गोष्टींवर भर दिला जातो?
→ व्यवहारिक अनुप्रयोग -
Activity-Based Learning चा फायदा काय आहे?
→ सक्रिय सहभागातून चांगले आकलन -
Learning Indicators कोणत्या योजनेअंतर्गत आणले गेले?
→ NCF 2005
🔹 भाग १४ : मूल्यांकनाचे प्रकार
-
Diagnostic Evaluation चा उद्देश काय आहे?
→ विद्यार्थ्यांच्या अडचणी ओळखणे -
Formative Evaluation चे दुसरे नाव काय आहे?
→ सतत मूल्यांकन -
Summative Evaluation कधी केले जाते?
→ सत्र किंवा वर्षाच्या शेवटी -
Formative Evaluation कोणत्या पद्धतीने होते?
→ क्विझ, गृहपाठ, प्रकल्प -
Summative Evaluation मध्ये काय मोजले जाते?
→ अंतिम ज्ञान व कौशल्य -
Criterion-Referenced Test कशाशी संबंधित आहे?
→ निश्चित उद्दिष्टांच्या पूर्ततेशी -
Norm-Referenced Test मध्ये काय तुलना केली जाते?
→ इतर विद्यार्थ्यांच्या सरासरीशी -
CCE चे पूर्ण रूप काय आहे?
→ Continuous and Comprehensive Evaluation -
CCE ची अंमलबजावणी कोणत्या वर्षी झाली?
→ 2009 (RTE नंतर) -
Comprehensive Evaluation मध्ये काय समाविष्ट आहे?
→ संज्ञानात्मक, भावनिक, क्रियात्मक विकास
🔹 भाग १५ : मूल्यांकन पद्धती व साधने
-
Oral Test कोणत्या कौशल्यासाठी योग्य आहे?
→ भाषिक कौशल्य -
Objective Type प्रश्नांचा उपयोग कशासाठी होतो?
→ जलद व वस्तुनिष्ठ मूल्यांकनासाठी -
Essay Type प्रश्नांचा फायदा काय आहे?
→ विश्लेषणात्मक विचार मोजणे -
Project Work चे मूल्यांकन कोणत्या प्रकारात येते?
→ क्रियात्मक मूल्यांकन -
Observation Method चा उपयोग कशासाठी होतो?
→ वर्तन व कौशल्य विश्लेषण -
Checklist म्हणजे काय?
→ कार्यांच्या पूर्णतेची नोंद -
Rating Scale म्हणजे काय?
→ कार्याच्या गुणवत्तेचे गुणांकन -
Rubrics चा उपयोग कशासाठी होतो?
→ निकषाधारित मूल्यांकन -
Portfolio म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्याच्या प्रगतीचा संग्रह -
Peer Assessment म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्यांनीच एकमेकांचे मूल्यमापन करणे
🔹 भाग १६ : अध्यापन कौशल्ये (Teaching Skills)
-
Micro Teaching म्हणजे काय?
→ लहान सत्रात अध्यापन कौशल्यांचा सराव -
Micro Teaching चे जनक कोण आहेत?
→ एल. सॅम्युएल व एलन -
Micro Teaching मध्ये सामान्यतः किती मिनिटांचे सत्र असते?
→ ५ ते १० मिनिटे -
Set Induction म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्यांचे लक्ष विषयाकडे वळवणे -
Reinforcement Skill म्हणजे काय?
→ योग्य प्रतिसादाला प्रोत्साहन देणे -
Questioning Skill चे महत्त्व काय आहे?
→ विचारशक्ती विकसित करणे -
Explaining Skill मध्ये शिक्षकाने काय करावे?
→ स्पष्ट व सोपी मांडणी करावी -
Blackboard Skill म्हणजे काय?
→ फळ्याचा परिणामकारक वापर -
Closure Skill म्हणजे काय?
→ शिकवणीचा योग्य निष्कर्ष काढणे -
Feedback Skill म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्यांच्या प्रतिसादावर आधारित सुधारणा
🔹 भाग १७ : अध्ययन-अध्यापनात ICT चा वापर
-
ICT चे पूर्ण रूप काय आहे?
→ Information and Communication Technology -
शिक्षणातील ICT चा उद्देश काय आहे?
→ शिक्षण अधिक आकर्षक व प्रभावी बनवणे -
E-Content म्हणजे काय?
→ डिजिटल स्वरूपातील शिकवणी साहित्य -
Google Classroom चा उपयोग कशासाठी होतो?
→ ऑनलाइन शिक्षण व असाइनमेंट व्यवस्थापन -
DIKSHA Portal कोणत्या उद्देशासाठी आहे?
→ शिक्षक व विद्यार्थ्यांसाठी ई-कंटेंट उपलब्ध करणे -
SWAYAM Portal वर कोणत्या प्रकारचे कोर्सेस असतात?
→ उच्च शिक्षण व व्यावसायिक कोर्सेस -
MOOC चे पूर्ण रूप काय आहे?
→ Massive Open Online Course -
E-Assessment म्हणजे काय?
→ ऑनलाइन मूल्यांकन -
Smart Board म्हणजे काय?
→ स्पर्शसंवेदनशील डिजिटल फळा -
ICT आधारित शिक्षणामुळे कोणता फायदा होतो?
→ विद्यार्थ्यांचा सहभाग व समज वाढते
🔹 भाग १८ : शिक्षण मानसशास्त्र व प्रेरणा
-
Motivation म्हणजे काय?
→ शिकण्यासाठी आतून मिळणारी प्रेरणा -
Intrinsic Motivation म्हणजे काय?
→ अंतर्गत आवडीतून होणारी प्रेरणा -
Extrinsic Motivation म्हणजे काय?
→ बाह्य बक्षीस वा दंडामुळे मिळणारी प्रेरणा -
Maslow ने कोणता सिद्धांत मांडला?
→ गरजांचे पिरॅमिड (Hierarchy of Needs) -
Maslow च्या पिरॅमिडमधील सर्वोच्च गरज कोणती?
→ आत्मसिद्धी (Self-actualization) -
Interest म्हणजे काय?
→ विषयाबद्दलची आवड -
Attitude म्हणजे काय?
→ व्यक्तीची सकारात्मक किंवा नकारात्मक दृष्टीकोन -
Habit Formation म्हणजे काय?
→ कृतीची पुनरावृत्ती करून ती सवय होणे -
Emotional Intelligence म्हणजे काय?
→ स्वतःच्या भावनांचे व्यवस्थापन करण्याची क्षमता -
Adjustment म्हणजे काय?
→ परिस्थितीनुसार वर्तन बदलणे
🔹 भाग १९ : शिक्षकाची भूमिका व गुण
-
शिक्षकाची प्रमुख भूमिका काय आहे?
→ मार्गदर्शक व प्रेरक -
शिक्षकाचा सर्वात महत्त्वाचा गुण कोणता?
→ समजूतदारपणा व संयम -
शिक्षकाने वर्गात कोणती भूमिका पार पाडावी?
→ Facilitator -
Reflective Teacher म्हणजे काय?
→ स्वतःच्या शिकवणीचा विचार करणारा शिक्षक -
Effective Teacher म्हणजे काय?
→ उद्दिष्टपूर्ती करणारा व प्रेरक शिक्षक -
Teacher Competency म्हणजे काय?
→ अध्यापनातील व्यावसायिक कौशल्य -
Teaching Aptitude म्हणजे काय?
→ शिकवण्याची नैसर्गिक प्रवृत्ती -
शिक्षकाने विद्यार्थ्यांशी कसे वागावे?
→ स्नेहपूर्वक व सहानुभूतीने -
शिक्षकाचे मूल्यमापन कोणत्या निकषावर होते?
→ अध्यापन गुणवत्ता व विद्यार्थ्यांचे परिणाम -
शिक्षक प्रशिक्षणाचे उद्दिष्ट काय आहे?
→ अध्यापन कौशल्य वाढवणे
🔹 भाग २० : शैक्षणिक गुणवत्ता व सुधारणा
-
Quality Education म्हणजे काय?
→ सर्वांसाठी परिणामकारक शिक्षण -
Inclusive Education म्हणजे काय?
→ सर्व विद्यार्थ्यांसाठी समान शिक्षण -
Remedial Teaching म्हणजे काय?
→ मागे पडलेल्या विद्यार्थ्यांना मदत -
Bridge Course म्हणजे काय?
→ पुढील शिक्षणासाठी पूरक अभ्यास -
Remedial Teaching मध्ये शिक्षकाची भूमिका काय आहे?
→ मार्गदर्शक व सहाय्यक -
Action Research म्हणजे काय?
→ शिक्षकाने वर्गातील समस्या सोडवण्यासाठी केलेले संशोधन -
Continuous Professional Development (CPD) म्हणजे काय?
→ शिक्षकाची सतत व्यावसायिक प्रगती -
Learning Resource Centre म्हणजे काय?
→ शिक्षण साहित्य व साधनांचा केंद्र -
School Evaluation चे उद्दिष्ट काय आहे?
→ शैक्षणिक गुणवत्ता मोजणे -
NAAC चे पूर्ण रूप काय आहे?
→ National Assessment and Accreditation Council
.jpeg)
No comments:
Post a Comment