लक्षणे मांडणे इ. बुद्धिमत्ता चाचणी

 (Statement and Conclusion / Reasoning based on Symptoms or Statements)”

हा विषय स्पर्धा परीक्षांमधील तर्कशास्त्र (Logical Reasoning) विभागात महत्त्वाचा आहे.
यात विधान (Statement) व त्यातून योग्य निष्कर्ष (Conclusion) काढण्याची क्षमता* तपासली जाते.

खाली दिले आहेत —
📘 महत्त्वाचे प्रश्न उत्तरासह व आवश्यक ठिकाणी स्पष्टीकरणासह.

---

🧠 लक्षणे मांडणे (Statement and Reasoning) बुद्धिमत्ता चाचणी – वस्तुनिष्ठ प्रश्न उत्तरांसह

---

🔹 १. तर्कशुद्ध विधान व निष्कर्ष (Statement & Conclusion)

1. विधान: सर्व मांजरे प्राणी आहेत.
निष्कर्ष:
(1) काही प्राणी मांजरे आहेत.
(2) सर्व प्राणी मांजरे आहेत.
👉 उत्तर: (1) बरोबर.
📝 स्पष्टीकरण: सर्व मांजरे प्राणी असली तरी सर्व प्राणी मांजरे नसतात.*

---

2. विधान: सर्व फुले सुगंध देतात.
निष्कर्ष:
(1) गुलाब सुगंध देतो.
(2) काही फुले सुगंध देत नाहीत.
👉 उत्तर: (1) बरोबर.

---

3. विधान: काही विद्यार्थी खेळाडू आहेत.
निष्कर्ष:
(1) सर्व खेळाडू विद्यार्थी आहेत.
(2) काही खेळाडू विद्यार्थी नाहीत.
👉 उत्तर: (2) बरोबर.

---

4. विधान: सर्व पुस्तके ज्ञान देतात.
निष्कर्ष:
(1) ज्ञान देणारी सर्व वस्तू पुस्तके आहेत.
(2) काही ज्ञान पुस्तके देतात.
👉 उत्तर: (2) बरोबर.

---

5. विधान: काही शिक्षक महिला आहेत.
निष्कर्ष:
(1) सर्व शिक्षक महिला आहेत.
(2) काही शिक्षक पुरुष आहेत.
👉 उत्तर: (2) बरोबर.

---

🔹 २. योग्य कारण शोधा (Cause & Effect Reasoning)

6. विधान: शहरात पावसामुळे वाहतूक ठप्प झाली.
निष्कर्ष: रस्त्यांवर पाणी साचल्याने वाहतूक बंद झाली.
👉 उत्तर: बरोबर कारण–परिणाम संबंध आहे.

---

7. विधान: विद्यार्थ्यांनी परीक्षा चांगली दिली.
निष्कर्ष: शिक्षकांनी योग्य मार्गदर्शन केले.
👉 उत्तर: बरोबर; हे कारण–परिणाम संबंध आहे.

---

8. विधान: बाजारात भाजीपाला महाग झाला.
निष्कर्ष: पावसाचे प्रमाण कमी झाले.
👉 उत्तर: बरोबर; कारण पिकांचे उत्पादन कमी झाले असावे.

---

9. विधान: वीज गेली, संगणक बंद झाला.
👉 उत्तर: वीज जाणे हे कारण; संगणक बंद होणे परिणाम.

---

10. विधान: लोकांनी मास्क वापरणे बंद केले.
निष्कर्ष: आजार वाढले.
👉 उत्तर: कारण–परिणाम संबंध योग्य आहे.

---

🔹 ३. योग्य तर्क शोधा (Logical Reasoning Type)

11. विधान: जो मेहनत करतो तो यशस्वी होतो.
रवि मेहनत करतो.
👉 निष्कर्ष: रवि यशस्वी होईल. ✅

---

12. विधान: सर्व पक्षी उडतात.
मोर पक्षी आहे.
👉 निष्कर्ष: मोर उडतो. ✅

---

13. विधान: सर्व विद्यार्थी हुशार आहेत.
संदीप विद्यार्थी आहे.
👉 निष्कर्ष: संदीप हुशार आहे. ✅

---

14. विधान: काही पुस्तके इतिहासाची आहेत.
👉 निष्कर्ष: काही पुस्तके इतिहासाची नसतीलही. ✅

---

15. विधान: सर्व शिक्षक प्रामाणिक आहेत.
रघु शिक्षक आहे.
👉 निष्कर्ष: रघु प्रामाणिक आहे. ✅

---

🔹 ४. सत्य – असत्य प्रकार (True / False Type Reasoning)

16. विधान: काही मुले पळत आहेत.
👉 निष्कर्ष: सर्व मुले पळतात.
❌ उत्तर: चुकीचे

---

17. विधान: काही झाडे फुलझाडे आहेत.
👉 निष्कर्ष: काही झाडे फुलझाडे नाहीत.
✅ उत्तर: बरोबर

---

18. विधान: सर्व डॉक्टर वकील आहेत.
👉 निष्कर्ष: सर्व वकील डॉक्टर आहेत.
❌ उत्तर: चुकीचे

---

19. विधान: सर्व कुत्रे प्राणी आहेत.
👉 निष्कर्ष: काही प्राणी कुत्रे आहेत.
✅ उत्तर: बरोबर

---

20. विधान: सर्व विद्यार्थी हुशार नाहीत.
👉 निष्कर्ष: काही विद्यार्थी हुशार नाहीत.
✅ उत्तर: बरोबर

---

🔹 ५. लक्षणांवरून निष्कर्ष काढा (Inference based)

21. लक्षण: ताप, खोकला, अंगदुखी
👉 निष्कर्ष: सर्दी किंवा व्हायरल ताप.

---

22. लक्षण: थकवा, वजन घट, जास्त तहान
👉 निष्कर्ष: मधुमेहाची शक्यता.

---

23. लक्षण: छातीत वेदना, घाम येणे, श्वास घ्यायला त्रास
👉 निष्कर्ष: हृदयविकाराचा झटका असू शकतो.

---

24. लक्षण: डोळे लाल, पाणी येणे
👉 निष्कर्ष: डोळ्यांचा संसर्ग.

---

25. लक्षण: पोटात मुरडा, उलट्या
👉 निष्कर्ष: अन्नविषबाधा.

---

🔹 ६. निर्णय क्षमता चाचणी (Decision Reasoning)

26. विधान: सरकारने धूम्रपान बंदी केली.
निष्कर्ष: लोकांच्या आरोग्याचे रक्षण होईल.
👉 उत्तर: बरोबर

---

27. विधान: वाहनांवर हेल्मेट सक्ती.
निष्कर्ष: अपघातातील मृत्यू कमी होतील.
👉 उत्तर: बरोबर

---

28. विधान: पाण्याची नासाडी थांबवा.
निष्कर्ष: पाणीटंचाई टळेल.
👉 उत्तर: बरोबर

---

29. विधान: शाळेत मोबाईल वापरण्यास बंदी.
निष्कर्ष: विद्यार्थ्यांचे लक्ष अभ्यासात राहील.
👉 उत्तर: बरोबर

---

30. विधान: वृक्षतोड थांबवा.
निष्कर्ष: पर्यावरण संतुलन टिकेल.
👉 उत्तर: बरोबर

🧠 लक्षणे मांडणे इ. बुद्धिमत्ता चाचणी –  (प्रगत संच)

---

🔹 ३१. विधान व तर्कनिष्कर्ष (Statement & Logical Conclusion)

31. विधान: “फक्त शिक्षकांनाच परीक्षा तपासण्याची परवानगी आहे.”
निष्कर्ष:
(1) काही शिक्षक परीक्षा तपासतात.
(2) परीक्षा शिक्षकांशिवाय कोणीही तपासत नाही.
👉 उत्तर: (2) बरोबर.
📝 फक्त शिक्षक या शब्दामुळे इतर कुणालाही परवानगी नाही.

---

32. विधान: “सर्व डॉक्टर समाजसेवक असतात.”
निष्कर्ष:
(1) काही समाजसेवक डॉक्टर असतात.
(2) सर्व समाजसेवक डॉक्टर असतात.
👉 उत्तर: (1) बरोबर.

---

33. विधान: “कोणताही विद्यार्थी आळशी नाही.”
निष्कर्ष:
(1) सर्व विद्यार्थी मेहनती आहेत.
(2) काही विद्यार्थी आळशी आहेत.
👉 उत्तर: (1) बरोबर.

---

34. विधान: “पाणी नसेल तर शेती होणार नाही.”
निष्कर्ष:
(1) पाणी शेतीसाठी आवश्यक आहे.
(2) शेती विना पाणी चालते.
👉 उत्तर: (1) बरोबर.

---

35. विधान: “सूर्य उगवल्यावरच दिवस सुरू होतो.”
निष्कर्ष:
(1) सूर्य नसेल तर दिवस होणार नाही.
(2) दिवस आणि सूर्य यांचा संबंध नाही.
👉 उत्तर: (1) बरोबर.

---

🔹 ३६. तर्कशास्त्रीय विचार (Analytical Reasoning)

36. विधान: सर्व पोलिस शिस्तप्रिय आहेत. काही पोलिस कडक आहेत.
निष्कर्ष:
(1) सर्व कडक लोक पोलिस आहेत.
(2) काही शिस्तप्रिय लोक कडक आहेत.
👉 उत्तर: (2) बरोबर.

---

37. विधान: सर्व अभियंते हुशार असतात. काही हुशार लोक खेळाडू आहेत.
निष्कर्ष:
(1) काही खेळाडू अभियंते आहेत.
(2) सर्व अभियंते खेळाडू आहेत.
👉 उत्तर: (1) बरोबर.

---

38. विधान: कोणताही कावळा पांढरा नाही.
निष्कर्ष:
(1) सर्व कावळे काळे आहेत.
(2) पांढरा पक्षी कावळा नाही.
👉 उत्तर: (2) बरोबर.

---

39. विधान: काही पुस्तके महाग आहेत. काही महाग वस्तू निकृष्ट असतात.
निष्कर्ष:
(1) काही पुस्तके निकृष्ट आहेत.
(2) सर्व पुस्तके चांगली आहेत.
👉 उत्तर: (1) बरोबर (संभाव्य निष्कर्ष).

---

40. विधान: सर्व सैनिक देशभक्त आहेत. कोणताही देशभक्त भ्याड नाही.
निष्कर्ष:
(1) सर्व सैनिक धैर्यवान आहेत.
👉 उत्तर: बरोबर.

---

🔹 ४१. कारण–परिणाम (Cause & Effect Advanced)

41. विधान १: शहरात पाण्याची कमतरता.
विधान २: नगरपालिकेने पाणीपुरवठा वेळापत्रक कमी केले.
👉 उत्तर: (१) कारण आणि (२) परिणाम.

---

42. विधान १: शाळांमध्ये हजेरी कमी आहे.
विधान २: पावसामुळे रस्ते बंद झाले.
👉 उत्तर: (२) कारण आणि (१) परिणाम.

---

43. विधान १: महागाई वाढली.
विधान २: उत्पादन कमी झाले.
👉 उत्तर: (२) कारण आणि (१) परिणाम.

---

44. विधान १: पेट्रोलचे दर कमी झाले.
विधान २: वाहतूक खर्च कमी झाला.
👉 उत्तर: (१) कारण आणि (२) परिणाम.

---

45. विधान १: शाळेत परीक्षा झाली नाही.
विधान २: शिक्षक संपावर गेले.
👉 उत्तर: (२) कारण आणि (१) परिणाम.

---

🔹 ४६. निष्कर्षात्मक तर्क (Deductive Reasoning)

46. विधान:
सर्व सफरचंद फळे आहेत.
काही फळे लाल आहेत.
👉 निष्कर्ष: काही सफरचंद लाल असतीलही. ✅

---

47. विधान:
सर्व पोलीस गणवेशात असतात.
राजेश गणवेशात आहे.
👉 निष्कर्ष: राजेश पोलीस आहे — ❌ चुकीचा (आवश्यक नाही).

📝 गणवेश घालणारे इतरही असू शकतात.

---

48. विधान:
कोणताही शेतकरी निष्क्रिय नाही.
सर्व निष्क्रिय लोक बेरोजगार आहेत.
👉 निष्कर्ष: कोणताही शेतकरी बेरोजगार नाही. ✅

---

49. विधान:
काही डॉक्टर स्त्रिया आहेत.
सर्व स्त्रिया संवेदनशील आहेत.
👉 निष्कर्ष: काही डॉक्टर संवेदनशील आहेत. ✅

---

50. विधान:
कोणताही गुन्हेगार प्रामाणिक नाही.
सर्व प्रामाणिक लोक समाजसेवक आहेत.
👉 निष्कर्ष: कोणताही गुन्हेगार समाजसेवक नाही. ✅

📍 या “लक्षणे मांडणे” विभागात प्रश्नांचे प्रकार —

1. विधान–निष्कर्ष (Statement–Conclusion)

2. कारण–परिणाम (Cause–Effect)

3. सांकेतिक व विश्लेषण तर्क (Analytical Reasoning)

4. तर्कसंगत संबंध (Syllogism / Deduction)

📘 अशा प्रश्नांमध्ये “फक्त”, “काही”, “सर्व”, “नाही” या शब्दांवर लक्ष ठेवणे अत्यंत महत्त्वाचे असते.

📖 दररोज अशा प्रकारचे १०–१५ प्रश्नांचा सराव केल्यास
तुमची बुद्धिमत्ता, समज व विश्लेषण क्षमता प्रचंड वाढते.