50 महत्त्वाचे प्रश्न व उत्तरे
🔹 सामान्य वैशिष्ट्ये
-
प्रश्न: भारतीय अर्थव्यवस्थेचा प्रकार कोणता आहे?
उत्तर: मिश्र अर्थव्यवस्था. -
प्रश्न: भारतीय अर्थव्यवस्थेतील प्रमुख क्षेत्रे कोणती?
उत्तर: प्राथमिक (शेती), दुय्यम (उद्योग), आणि तृतीयक (सेवा). -
प्रश्न: भारतीय अर्थव्यवस्था खुली का बंद?
उत्तर: खुली अर्थव्यवस्था (1991 पासून). -
प्रश्न: भारतात सर्वाधिक रोजगार कोणत्या क्षेत्रात आहे?
उत्तर: प्राथमिक क्षेत्र (शेती). -
प्रश्न: शेतीचे अर्थव्यवस्थेतील योगदान किती टक्के आहे (अंदाजे)?
उत्तर: सुमारे 15-18%.
🔹 लोकसंख्या व श्रम
-
प्रश्न: भारताची लोकसंख्या किती आहे (2021 नुसार)?
उत्तर: सुमारे 140 कोटी. -
प्रश्न: भारताची लोकसंख्या वाढ दर किती आहे?
उत्तर: सुमारे 1% वार्षिक (कमी होत आहे). -
प्रश्न: कामगारशक्तीचा एकूण आकार किती आहे?
उत्तर: सुमारे 50 कोटी (2023 नुसार). -
प्रश्न: बेरोजगारीचा प्रमुख प्रकार कोणता आहे?
उत्तर: लपलेली बेरोजगारी (Underemployment). -
प्रश्न: भारतात स्त्रियांची श्रम सहभाग दर कमी का आहे?
उत्तर: सामाजिक बंधने, शिक्षणाचा अभाव, कौटुंबिक जबाबदाऱ्या.
🔹 गरीबी व असमानता
-
प्रश्न: भारतात गरिबी मोजण्यासाठी कोणती रेषा वापरली जाते?
उत्तर: गरिबी रेषा (Poverty Line). -
प्रश्न: गरिबी मापनासाठी कोणता अहवाल प्रसिद्ध आहे?
उत्तर: निती आयोगाचे आकडे, NSSO चा डेटा. -
प्रश्न: भारतातील गरिबीचे प्रमुख कारण काय आहे?
उत्तर: बेरोजगारी, शिक्षणाचा अभाव, अल्प उत्पन्न. -
प्रश्न: ग्रामीण गरिबी की शहरी गरिबी – कोणती अधिक आहे?
उत्तर: ग्रामीण गरिबी. -
प्रश्न: आर्थिक असमानतेचे प्रमाण वाढते आहे का?
उत्तर: होय.
🔹 शेती व ग्रामीण अर्थव्यवस्था
-
प्रश्न: भारतातील शेतीचे प्रकार कोणते आहेत?
उत्तर: पारंपरिक, व्यावसायिक, सेंद्रिय, सघन, इ. -
प्रश्न: शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी कोणती योजना आहे?
उत्तर: प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना. -
प्रश्न: 'हरित क्रांती' चे जनक कोण होते?
उत्तर: डॉ. एम. एस. स्वामीनाथन. -
प्रश्न: भारतातील प्रमुख अन्नधान्ये कोणती?
उत्तर: तांदूळ, गहू, डाळी, ज्वारी, बाजरी. -
प्रश्न: ग्रामीण भागातील विकासासाठी कोणती योजना आहे?
उत्तर: मनरेगा (MGNREGA).
🔹 उद्योग व सेवा क्षेत्र
-
प्रश्न: भारतातील प्रमुख लघुउद्योग कोणते?
उत्तर: वस्त्रोद्योग, हस्तकला, अन्न प्रक्रिया, इ. -
प्रश्न: भारतात IT क्षेत्रात प्रगती कुठल्या शहरात आहे?
उत्तर: बेंगळुरू, हैदराबाद, पुणे. -
प्रश्न: औद्योगिकीकरणासाठी महत्त्वाची धोरणे कोणती?
उत्तर: उदारीकरण, खासगीकरण, जागतिकीकरण. -
प्रश्न: भारताचा सेवा क्षेत्र GDP मध्ये किती योगदान देते?
उत्तर: सुमारे 50-55%. -
प्रश्न: स्टार्टअप्ससाठी कोणती योजना सुरू आहे?
उत्तर: स्टार्टअप इंडिया.
🔹 आर्थिक नियोजन व धोरण
-
प्रश्न: भारतात नियोजन आयोगाची स्थापना कधी झाली?
उत्तर: 1950. -
प्रश्न: नियोजन आयोगाची जागा कोणत्या संस्थेने घेतली?
उत्तर: निती आयोग. -
प्रश्न: भारतातील पहिली पंचवार्षिक योजना कधी सुरू झाली?
उत्तर: 1951. -
प्रश्न: सध्याची आर्थिक धोरणे कोणती आहेत?
उत्तर: उदारीकरण, वित्तीय समावेशन, डिजिटल इंडिया. -
प्रश्न: 'मेक इन इंडिया' या योजनेचा उद्देश काय?
उत्तर: उत्पादन क्षेत्रात गुंतवणूक वाढवणे.
🔹 GDP, विकास दर व समावेशक विकास
-
प्रश्न: GDP म्हणजे काय?
उत्तर: देशातील एकूण उत्पादनाची आर्थिक किंमत. -
प्रश्न: GNP आणि GDP मध्ये फरक काय?
उत्तर: GDP = देशातील उत्पादन; GNP = देशातील + परदेशातील उत्पन्न. -
प्रश्न: भारताचा GDP विकास दर किती आहे?
उत्तर: सुमारे 6-7% (2024-25 अंदाजे). -
प्रश्न: समावेशक विकास म्हणजे काय?
उत्तर: सर्व घटकांचा विकास. -
प्रश्न: HDI म्हणजे काय?
उत्तर: Human Development Index – आरोग्य, शिक्षण व उत्पन्नावर आधारित.
🔹 चलनविषयक व वित्तीय धोरणे
-
प्रश्न: भारताची मध्यवर्ती बँक कोणती आहे?
उत्तर: रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI). -
प्रश्न: चलनफुगवटा म्हणजे काय?
उत्तर: वस्तूंच्या किमती वाढणे. -
प्रश्न: वित्तीय तूट म्हणजे काय?
उत्तर: सरकारच्या खर्च आणि उत्पन्नातील तफावत. -
प्रश्न: GST म्हणजे काय?
उत्तर: Goods and Services Tax – एकत्रित करप्रणाली. -
प्रश्न: 'UDAY' योजना कोणत्या क्षेत्रासाठी आहे?
उत्तर: ऊर्जा वितरण कंपन्यांसाठी.
🔹 विदेशी व्यापार व गुंतवणूक
-
प्रश्न: भारताचा प्रमुख निर्यात वस्तू कोणती?
उत्तर: इंजिनिअरिंग वस्तू, औषधे, वस्त्रे, IT सेवा. -
प्रश्न: FDI म्हणजे काय?
उत्तर: थेट परकीय गुंतवणूक. -
प्रश्न: भारतात सर्वाधिक FDI कोणत्या क्षेत्रात येतो?
उत्तर: सेवा क्षेत्र, IT, दूरसंचार, ई-कॉमर्स. -
प्रश्न: आयात-निर्यात संतुलन नकारात्मक का असतो?
उत्तर: आयात अधिक व निर्यात कमी असते. -
प्रश्न: WTO मध्ये भारताचा सहभाग आहे का?
उत्तर: होय.
🔹 आधुनिक अर्थव्यवस्थेतील उपक्रम
-
प्रश्न: डिजिटल भारत अभियानाचा उद्देश काय?
उत्तर: सर्व सेवा डिजिटल माध्यमातून पुरवणे. -
प्रश्न: UPI म्हणजे काय?
उत्तर: Unified Payments Interface – डिजिटल पेमेंट प्रणाली. -
प्रश्न: 'आत्मनिर्भर भारत' योजनेचा हेतू काय आहे?
उत्तर: स्थानिक उत्पादन व वापर वाढवणे. -
प्रश्न: CSR म्हणजे काय?
उत्तर: Corporate Social Responsibility. -
प्रश्न: सौर ऊर्जा क्षेत्रात भारताची भूमिका काय आहे?
उत्तर: भारत हा आघाडीचा सौर ऊर्जा उत्पादक देश आहे.
.jpeg)
No comments:
Post a Comment