सांकेतिक भाषा बुद्धिमत्ता चाचणी

  (Sign / Symbolic Reasoning Test)

हा विषय MPSC, पोलीस भरती, तलाठी, बँकिंग, रेल्वे, शिक्षक भरती, सेना इत्यादी सर्व स्पर्धा परीक्षांमध्ये अत्यंत महत्त्वाचा आहे.

---

🧠 सांकेतिक भाषा बुद्धिमत्ता चाचणी – प्रश्न उत्तरांसह व स्पष्टीकरणासह

---

🔹 १. चिन्हार्थी तर्क (Symbol Meaning Reasoning)

1. जर ‘★’ म्हणजे ‘+’, ‘●’ म्हणजे ‘−’, तर
6 ★ 3 ● 2 = ?
👉 उत्तर: 6 + 3 − 2 = 7

2. जर ‘#’ म्हणजे ‘×’, ‘@’ म्हणजे ‘+’, तर
4 # 2 @ 6 = ?
👉 उत्तर: 4 × 2 + 6 = 14

3. जर ‘$’ म्हणजे ‘−’, ‘@’ म्हणजे ‘÷’, तर
20 $ 4 @ 2 = ?
👉 उत्तर: 20 − 4 ÷ 2 = 18

4. जर ‘×’ म्हणजे ‘+’, ‘+’ म्हणजे ‘−’ असेल तर
8 × 5 + 3 = ?
👉 उत्तर: 8 + 5 − 3 = 10

5. जर ‘#’ म्हणजे ‘÷’, ‘$’ म्हणजे ‘×’ असेल तर
12 # 3 $ 2 = ?
👉 उत्तर: 12 ÷ 3 × 2 = 8

---

🔹 २. सांकेतिक रूपांतरण (Symbol Substitution)

6. जर A ☞ 1, B ☞ 2, C ☞ 3 असेल तर CAT = ?
👉 उत्तर: 3 1 20

7. जर A ☞ Z, B ☞ Y, C ☞ X असेल तर DOG = ?
👉 उत्तर: WLT

8. जर ‘▲’ = 5 आणि ‘■’ = 10 असेल तर ‘▲ + ■’ = ?
👉 उत्तर: 15

9. जर ‘△’ = 3 आणि ‘○’ = 7 असेल तर ‘△ × ○’ = ?
👉 उत्तर: 21

10. जर ‘☀️’ = 4 आणि ‘☁️’ = 6 तर ‘☀️ + ☁️’ = ?
👉 उत्तर: 10

---

🔹 ३. चिन्हांच्या तर्कसंगतीने क्रम (Symbol Sequence)

11. जर दिलेले आहे
▲ ▽ ▲ ▽ ▲ ?
तर पुढील चिन्ह कोणते येईल?
👉 उत्तर: ▽
📝 स्पष्टीकरण: आलटून पालटून क्रम आहे.*

12. ♣ ♣ ♦ ♣ ♣ ♦ ♣ ♣ ?
👉 उत्तर: ♦

13. ● ▲ ▲ ● ▲ ▲ ● ▲ ?
👉 उत्तर: ▲

14. ★ ★ ☆ ☆ ★ ★ ☆ ?
👉 उत्तर: ☆

15. @ # @ # @ # @ ?
👉 उत्तर: #

---

🔹 ४. सांकेतिक विधान (Symbolic Statement)

16. जर ‘A @ B’ म्हणजे ‘A हे B पेक्षा मोठे आहे’ असेल,
तर ‘5 @ 3’ म्हणजे काय?
👉 उत्तर: 5 हे 3 पेक्षा मोठे आहे

17. जर ‘A # B’ म्हणजे ‘A हे B पेक्षा लहान आहे’ असेल,
तर ‘4 # 8’ म्हणजे काय?
👉 उत्तर: 4 हे 8 पेक्षा लहान आहे

18. जर ‘P $ Q’ म्हणजे ‘P हे Q बरोबर आहे’,
तर ‘5 $ 5’ म्हणजे काय?
👉 उत्तर: दोन्ही समान आहेत

19. जर ‘A * B’ म्हणजे ‘A हे B पेक्षा दुप्पट आहे’,
तर ‘10 * 5’ म्हणजे काय?
👉 उत्तर: 10 हे 5 च्या दुप्पट आहे

20. जर ‘A % B’ म्हणजे ‘A हे B पेक्षा अर्धे आहे’,
तर ‘4 % 8’ म्हणजे काय?
👉 उत्तर: 4 हे 8 चे अर्धे आहे

---

🔹 ५. चित्र/चिन्हीय समानता (Symbolic Analogy)

21. ☀️ : दिवस :: 🌙 : ?
👉 उत्तर: रात्र

22. 📚 : ज्ञान :: ⚽ : ?
👉 उत्तर: खेळ

23. ✈️ : आकाश :: 🚢 : ?
👉 उत्तर: पाणी

24. 🚓 : पोलिस :: 🚑 : ?
👉 उत्तर: रुग्णवाहिका

25. 🖊️ : लेखन :: 🎨 : ?
👉 उत्तर: चित्रकला

---

🔹 ६. सांकेतिक गणित (Symbolic Arithmetic)

26. जर 5 ★ 3 = 28 असेल आणि ★ म्हणजे (a×b)+a असेल,
तर 4 ★ 2 = ?
👉 उत्तर: (4×2)+4 = 12

27. जर 7 ⊕ 3 = 7²−3², तर 6 ⊕ 4 = ?
👉 उत्तर: 36 − 16 = 20

28. जर 8 ♣ 2 = 8/2 + 2 असेल, तर 10 ♣ 5 = ?
👉 उत्तर: 10/5 + 5 = 7

29. जर 5 ⊗ 3 = (5+3)×3, तर 6 ⊗ 2 = ?
👉 उत्तर: (6+2)×2 = 16

30. जर 4 ⊖ 1 = 4×1 + 4 असेल, तर 3 ⊖ 2 = ?
👉 उत्तर: 3×2 + 3 = 9

---

🔹 ७. सांकेतिक संबंध (Symbolic Relation)

31. जर ▲ = पुरुष, ▼ = स्त्री, तर ▲▼▲ म्हणजे काय?
👉 उत्तर: पुरुष–स्त्री–पुरुष

32. जर ☀️ = शिक्षक आणि 🌙 = विद्यार्थी,
तर ☀️🌙 म्हणजे काय?
👉 उत्तर: शिक्षक–विद्यार्थी संबंध

33. जर ‘✋’ म्हणजे ‘थांबा’, तर ‘👣’ म्हणजे काय?
👉 उत्तर: चला / पुढे जा

34. जर ‘📞’ म्हणजे ‘संवाद’, तर ‘📵’ म्हणजे काय?
👉 उत्तर: संवाद बंद

35. जर ‘🔓’ = उघडे, ‘🔒’ = बंद,
तर “🔒📦” म्हणजे काय?
👉 उत्तर: पेटी बंद आहे

---

🔹 ८. सांकेतिक आकृती क्रम (Figure Pattern Reasoning)

36. जर पहिल्या आकृतीत 3 त्रिकोण आहेत आणि दुसऱ्यात 6,
तर तिसऱ्यात किती असतील?
👉 उत्तर: 9
📝 स्पष्टीकरण: दर वेळी 3 ने वाढ.*

37. जर चौकोन → 4 बाजू, त्रिकोण → 3 बाजू,
तर पंचकोन → ?
👉 उत्तर: 5 बाजू

38. जर 1 वर्तुळ = 2 बिंदू, तर 3 वर्तुळे = ?
👉 उत्तर: 6 बिंदू

39. जर चौकोन + त्रिकोण = 7 बाजू,
तर चौकोन + वर्तुळ = ?
👉 उत्तर: 4 + 0 = 4 बाजू (वर्तुळास बाजू नसते).

40. जर तारा = 5 कोन, तर दोन तारे = ?
👉 उत्तर: 10 कोन

---

🔹 ९. सांकेतिक भाषा उलट / बदल (Reverse / Substitution)

41. जर ‘RED’ = ‘DER’ असेल, तर ‘SUN’ = ?
👉 उत्तर: NUS

42. जर ‘SKY’ = ‘TLS’ असेल (प्रत्येक अक्षर +1),
तर ‘SUN’ = ?
👉 उत्तर: TVO

43. जर ‘A’ = ‘D’, ‘B’ = ‘E’, तर ‘CAT’ = ?
👉 उत्तर: FDW

44. जर ‘DOG’ = ‘EPI’, तर ‘CAT’ = ?
👉 उत्तर: DBU

45. जर ‘M’ चे स्थान +3 असेल, तर ‘N’ चे?
👉 उत्तर: Q

---

🔹 १०. सांकेतिक जोडी (Symbolic Pair Reasoning)

46. ☀️ : उष्णता :: ❄️ : ?
👉 उत्तर: थंडी

47. 💧 : पाणी :: 🔥 : ?
👉 उत्तर: आग

48. 🪴 : झाड :: 🐕 : ?
👉 उत्तर: प्राणी

49. 🚗 : चालक :: ✈️ : ?
👉 उत्तर: वैमानिक

50. 🏫 : विद्यार्थी :: रुग्णालय : ?
👉 उत्तर: रुग्ण

---

✅ थोडक्यात निष्कर्ष :

📍 “सांकेतिक भाषा बुद्धिमत्ता चाचणी” या विभागात विचारले जाणारे प्रश्न प्रामुख्याने खालील तर्कांवर आधारित असतात —

• चिन्हे किंवा आकडे यांचा अर्थ / बदल

• सांकेतिक तर्कसंगती (Symbolic Reasoning)

• क्रम, रूपांतरण, आणि संबंध ओळखणे

• गणितीय व भाषिक संकेत समजून घेणे

📖 या प्रकारच्या 10–15 प्रश्नांचा रोज सराव केल्यास
👉 “Reasoning / बुद्धिमत्ता” विभागात तुमची अचूकता आणि वेग दोन्ही वाढतात.