✦ महत्त्वाचे वस्तुनिष्ठ प्रश्न व उत्तरे (पर्यायांशिवाय)
🔹 प्रस्तावना (Preamble)
-
भारतीय संविधानाची प्रस्तावना कधी स्वीकारली गेली?
उत्तर: 26 नोव्हेंबर 1949 -
प्रस्तावनेत "समाजवादी" व "धर्मनिरपेक्ष" हे शब्द कधी समाविष्ट करण्यात आले?
उत्तर: 42 व्या घटनादुरुस्तीत (1976) -
प्रस्तावनेतील उद्दिष्टे कोणती आहेत?
उत्तर: न्याय, स्वातंत्र्य, समता, बंधुता -
प्रस्तावना हे संविधानाचा कोणता भाग आहे?
उत्तर: प्रारंभिक विधान -
प्रस्तावनेत भारताचे राज्यरूप काय नमूद केले आहे?
उत्तर: सार्वभौम, समाजवादी, धर्मनिरपेक्ष, लोकशाही, प्रजासत्ताक -
प्रस्तावनेतील "न्याय" किती प्रकारचा आहे?
उत्तर: सामाजिक, आर्थिक व राजकीय -
"जनतेस लोकशाही, धर्मनिरपेक्ष व समाजवादी राष्ट्र देणे" हे तत्त्व कोणते ठिकाणी नमूद आहे?
उत्तर: प्रस्तावना -
प्रस्तावना ही संविधानाचा अविभाज्य भाग आहे असे कोणत्या खंडपीठाने ठरवले?
उत्तर: केशवानंद भारती प्रकरण (1973) -
प्रस्तावनेतील शब्द "लोकशाही" म्हणजे काय?
उत्तर: लोकांनी निवडलेल्या प्रतिनिधींमार्फत चालणारे सरकार -
संविधानातील प्रस्तावना कोठून प्रेरित आहे?
उत्तर: अमेरिकेच्या संविधानातून
🔹 मूलभूत अधिकार (Fundamental Rights)
-
मूलभूत अधिकार संविधानात कोणत्या भागात आहेत?
उत्तर: भाग III -
भारतीय संविधानात सुरुवातीला किती मूलभूत अधिकार होते?
उत्तर: 7 -
सध्या संविधानात किती मूलभूत अधिकार आहेत?
उत्तर: 6 -
अनुच्छेद 14 कशाशी संबंधित आहे?
उत्तर: कायद्यापुढे समानता -
अनुच्छेद 15 मध्ये कोणत्या प्रकारचे भेद प्रतिबंधित केले आहेत?
उत्तर: धर्म, वंश, जात, लिंग, जन्मस्थान -
अनुच्छेद 16 काय सांगतो?
उत्तर: समान संधीचा हक्क -
अनुच्छेद 17 मध्ये काय रद्द केले आहे?
उत्तर: अस्पृश्यता -
अनुच्छेद 19 कोणत्या स्वातंत्र्यांशी संबंधित आहे?
उत्तर: बोलण्याचे, संघटना स्थापन करण्याचे, मुक्त संचाराचे, व्यवसायाचे स्वातंत्र्य -
अनुच्छेद 21 कोणत्या अधिकाराशी संबंधित आहे?
उत्तर: जीवनाचा व वैयक्तिक स्वातंत्र्याचा अधिकार -
अनुच्छेद 21A कोणत्या अधिकाराशी संबंधित आहे?
उत्तर: शिक्षणाचा अधिकार (6 ते 14 वयोगटासाठी) -
अनुच्छेद 22 कोणाशी संबंधित आहे?
उत्तर: अटक व डिटेंशनबाबतचे हक्क -
धार्मिक स्वातंत्र्य कोणत्या अनुच्छेदात दिले आहे?
उत्तर: अनुच्छेद 25 ते 28 -
सांस्कृतिक व शैक्षणिक अधिकार कोणत्या अनुच्छेदात दिले आहेत?
उत्तर: अनुच्छेद 29 व 30 -
घटनात्मक उपाय म्हणजे काय?
उत्तर: अनुच्छेद 32, मूलभूत अधिकारांचे संरक्षण -
अनुच्छेद 32 या हक्काला कोणते नाव दिले आहे?
उत्तर: संविधानाचा आत्मा (Heart and Soul) -
अनुच्छेद 32 ची अंमलबजावणी कोण करते?
उत्तर: सर्वोच्च न्यायालय -
अनुच्छेद 226 कोणत्या न्यायालयाशी संबंधित आहे?
उत्तर: उच्च न्यायालय -
मूलभूत अधिकारांचे उल्लंघन झाल्यास व्यक्ती कुठे दाद मागू शकते?
उत्तर: न्यायालयात -
कोणता मूलभूत अधिकार केवळ नागरिकांनाच लागू होतो?
उत्तर: अनुच्छेद 15 व 16 -
कोणते अधिकार नागरिकांसह परदेशी नागरिकांनाही लागू होतात?
उत्तर: अनुच्छेद 14, 20, 21, 22
🔹 मूलभूत कर्तव्ये (Fundamental Duties)
-
मूलभूत कर्तव्ये संविधानात कोणत्या भागात आहेत?
उत्तर: भाग IV-A -
मूलभूत कर्तव्यांचा समावेश कोणत्या घटनादुरुस्तीत झाला?
उत्तर: 42 वी घटना दुरुस्ती (1976) -
मूलभूत कर्तव्ये कोणत्या अनुच्छेदात नमूद आहेत?
उत्तर: अनुच्छेद 51A -
सुरुवातीला मूलभूत कर्तव्यांची संख्या किती होती?
उत्तर: 10 -
सध्या मूलभूत कर्तव्यांची संख्या किती आहे?
उत्तर: 11 -
11 वे मूलभूत कर्तव्य कोणत्या वर्षी जोडले गेले?
उत्तर: 2002 -
11 वे कर्तव्य कोणत्या अनुच्छेदाखाली आहे?
उत्तर: 51A (k) -
मूलभूत कर्तव्याचा उद्देश काय आहे?
उत्तर: नागरिकांच्या जबाबदाऱ्या ठरवणे -
मूलभूत कर्तव्ये कोठून प्रेरित आहेत?
उत्तर: रशियन संविधान -
मूलभूत कर्तव्ये कायद्याने सक्तीने लादली जाऊ शकतात का?
उत्तर: नाही, परंतु नैतिक बंधन असते -
संविधानातील कर्तव्यांमध्ये शिक्षणाबाबत कोणते कर्तव्य नमूद आहे?
उत्तर: 6 ते 14 वयोगटातील मुलांना शिक्षण देणे -
मूलभूत कर्तव्यांमध्ये पर्यावरण रक्षणाचा उल्लेख आहे का?
उत्तर: होय -
कर्तव्यांमध्ये महिला सन्मान राखण्याचा उल्लेख आहे का?
उत्तर: होय -
राष्ट्रीय एकात्मता टिकवण्याचे कर्तव्य आहे का?
उत्तर: होय -
संविधानाचे आदर करणे हे कर्तव्य आहे का?
उत्तर: होय -
सार्वजनिक मालमत्तेचे संरक्षण करणे हे नागरिकांचे कर्तव्य आहे का?
उत्तर: होय -
शास्त्रीय वृत्ती व विवेकबुद्धी विकसित करणे हे कर्तव्य आहे का?
उत्तर: होय -
विविधतेतील एकता टिकवण्याचे कर्तव्य नमूद आहे का?
उत्तर: होय -
कर्तव्ये मोडल्यास शिक्षा आहे का?
उत्तर: थेट नाही, परंतु संबंधित कायद्यानुसार शिक्षा होऊ शकते -
मूलभूत कर्तव्यांमध्ये कोणत्या गोष्टीवर विशेष भर दिला आहे?
उत्तर: राष्ट्रनिष्ठा, संविधानाचे पालन, एकात्मता, शिक्षण, महिला-सन्मान
.jpeg)
No comments:
Post a Comment