या विषयावर आधारित शिक्षक अभीयोग्यता चाचणी [TET] केंद्र प्रमुख / शिक्षणाधिकारी / शिक्षक पात्रता / ZP / MPSC (शिक्षण विभाग) परीक्षा सरावासाठी वस्तुनिष्ठ महत्त्वाचे प्रश्नोत्तरे.
🟩 अभ्यासक्रम व मूल्यांकन, अध्ययन-अध्यापन पद्धती-
🔹 भाग १ : अभ्यासक्रम (Curriculum) व पाठ्यक्रम (Syllabus)
-
अभ्यासक्रम म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासासाठी आखलेली शैक्षणिक योजना -
पाठ्यक्रम म्हणजे काय?
→ विशिष्ट विषयातील शिकवणीचे तपशीलवार स्वरूप -
Curriculum Development म्हणजे काय?
→ शिक्षणाचे नियोजन, अंमलबजावणी व पुनरावलोकन प्रक्रिया -
अभ्यासक्रमाचे प्रकार किती?
→ दोन – औपचारिक व अनौपचारिक -
लपलेला अभ्यासक्रम (Hidden Curriculum) म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्यांनी शाळेतून अप्रत्यक्षपणे शिकलेले वर्तन -
NPE 1986 नुसार अभ्यासक्रमाचे केंद्र काय आहे?
→ विद्यार्थी -
NCF 2005 नुसार शिक्षणाचे प्रमुख उद्दिष्ट काय आहे?
→ बालक केंद्रित शिक्षण -
अभ्यासक्रम रचनाकार कोण असतात?
→ शिक्षणतज्ज्ञ, शिक्षक, मानसशास्त्रज्ञ -
अभ्यासक्रमाचे घटक किती असतात?
→ उद्दिष्टे, विषयवस्तू, अध्यापन व मूल्यमापन -
NCF 2005 चे पूर्ण रूप काय आहे?
→ National Curriculum Framework 2005
🔹 भाग २ : अभ्यासक्रम विकासातील प्रमुख संस्था
-
NCERT कोणत्या उद्देशासाठी स्थापन झाली?
→ राष्ट्रीय अभ्यासक्रम व शैक्षणिक संशोधन -
SCERT चे कार्य काय आहे?
→ राज्यस्तरीय अभ्यासक्रम विकास -
DIET चे कार्य काय आहे?
→ प्राथमिक शिक्षक प्रशिक्षण व शैक्षणिक संशोधन -
NIEPA चे पूर्ण रूप काय आहे?
→ National Institute of Educational Planning and Administration -
अभ्यासक्रम पुनर्रचनेचे उद्दिष्ट काय आहे?
→ बदलत्या समाजाच्या गरजेनुसार शिक्षण अद्ययावत करणे -
Maharashtra SCERT ची स्थापना कधी झाली?
→ 1964 -
बालभारती संस्थेचे प्रमुख कार्य काय आहे?
→ राज्य पाठ्यपुस्तक निर्मिती -
NIE (National Institute of Education) कोणत्या संस्थेअंतर्गत आहे?
→ NCERT -
RIE म्हणजे काय?
→ Regional Institute of Education -
अभ्यासक्रम आखताना सर्वाधिक विचार केला पाहिजे असा घटक कोणता?
→ विद्यार्थ्यांची आवड व स्तर
🔹 भाग ३ : अध्ययन (Learning) संकल्पना
-
अध्ययन म्हणजे काय?
→ अनुभवातून होणारा स्थायी बदल -
अध्ययन प्रक्रियेतील प्रमुख घटक कोणते?
→ प्रेरणा, उद्दिष्ट, प्रतिसाद, पुनरावृत्ती -
Learning by Doing ही संकल्पना कोणी मांडली?
→ जॉन डेवी -
Trial and Error Learning सिद्धांत कोणी मांडला?
→ थॉर्नडाइक -
Classical Conditioning सिद्धांत कोणाचा आहे?
→ पावलॉव्ह -
Operant Conditioning सिद्धांत कोणी मांडला?
→ बी. एफ. स्किनर -
Insight Learning सिद्धांत कोणी मांडला?
→ कोहलर -
Constructivism म्हणजे काय?
→ विद्यार्थी स्वतः ज्ञान तयार करतो -
Bloom’s Taxonomy मध्ये किती स्तर आहेत?
→ 6 -
Bloom’s Taxonomy चा उच्च स्तर कोणता?
→ Evaluation / Creation
🔹 भाग ४ : अध्ययन-अध्यापन पद्धती
-
अध्यापन म्हणजे काय?
→ शिक्षकाकडून विद्यार्थ्याला ज्ञान देण्याची प्रक्रिया -
शिक्षण पद्धतीचे दोन प्रमुख प्रकार कोणते?
→ पारंपरिक व आधुनिक -
व्याख्यान पद्धतीचा उपयोग कशासाठी होतो?
→ उच्च वर्गांतील सैद्धांतिक विषयांसाठी -
प्रात्यक्षिक पद्धतीचा उपयोग कुठे होतो?
→ विज्ञान, गणित, कौशल्य विषय -
गटकार्य पद्धतीचा मुख्य उद्देश काय आहे?
→ सहकार्य व सामूहिक शिक्षण -
प्रकल्प पद्धतीचे जनक कोण?
→ किलपॅट्रिक -
प्रकल्प पद्धती कोणी सुचवली?
→ जॉन डेवी -
समस्या सोडविण्याची पद्धत (Problem Solving Method) कोणावर आधारित आहे?
→ अनुभवाधारित शिक्षण -
कथन पद्धतीचा उपयोग कोणत्या विषयात जास्त होतो?
→ इतिहास, साहित्य -
प्रदर्शन पद्धतीचा उपयोग काय आहे?
→ दृकश्राव्य साधनांच्या साहाय्याने समज वाढवणे
🔹 भाग ५ : आधुनिक अध्यापन पद्धती
-
ICT आधारित शिक्षण म्हणजे काय?
→ माहिती व संप्रेषण तंत्रज्ञानाद्वारे शिक्षण -
Smart Class म्हणजे काय?
→ डिजिटल साधनांचा वापर असलेला वर्ग -
Flipped Classroom म्हणजे काय?
→ विद्यार्थी आधी व्हिडिओद्वारे शिकतो व वर्गात चर्चा होते -
Blended Learning म्हणजे काय?
→ ऑनलाइन व प्रत्यक्ष शिक्षण यांचा संगम -
Computer Assisted Instruction चा उपयोग काय आहे?
→ संगणकाच्या साहाय्याने शिक्षण सुलभ करणे -
E-Learning म्हणजे काय?
→ इंटरनेटद्वारे शिक्षण -
Virtual Learning Environment (VLE) चे उदाहरण द्या.
→ Google Classroom -
Online Assessment म्हणजे काय?
→ संगणक/मोबाइलवर आधारित परीक्षा -
Simulation Method चा उपयोग कुठे होतो?
→ प्रशिक्षण व व्यवहारिक विषयांमध्ये -
Micro Teaching म्हणजे काय?
→ अध्यापन कौशल्ये विकसित करण्यासाठी लघु सत्र
🔹 भाग ६ : शिक्षणाचे तत्त्वे
-
अध्यापनाची सुरुवात कुठून करावी?
→ ज्ञात पासून अज्ञाताकडे -
शिकवणी प्रक्रियेत कोणता घटक केंद्रस्थानी आहे?
→ विद्यार्थी -
Activity Based Learning म्हणजे काय?
→ कृतीतून शिकणे -
Child Centered Education चे समर्थक कोण?
→ जॉन डेवी -
Learning by Play म्हणजे काय?
→ खेळातून शिकणे -
Correlation Principle म्हणजे काय?
→ विषयांमध्ये परस्परसंबंध जोडणे -
Learning through Experience ही संकल्पना कोणी मांडली?
→ जॉन डेवी -
Individual Difference म्हणजे काय?
→ प्रत्येक विद्यार्थी वेगळा असतो -
Motivation म्हणजे काय?
→ शिकण्यासाठी प्रेरणा -
Reinforcement म्हणजे काय?
→ योग्य प्रतिसादाला प्रोत्साहन देणे
🔹 भाग ७ : मूल्यांकन (Assessment & Evaluation)
-
मूल्यांकन म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्याच्या शिकण्याची पातळी मोजणे -
मूल्यांकनाचे प्रकार किती आहेत?
→ दोन – Formative आणि Summative -
Formative Evaluation म्हणजे काय?
→ शिकवणीदरम्यान केलेले सतत मूल्यांकन -
Summative Evaluation म्हणजे काय?
→ सत्राच्या शेवटी केलेले मूल्यांकन -
Continuous and Comprehensive Evaluation (CCE) कशाशी संबंधित आहे?
→ सतत व सर्वांगीण मूल्यांकन -
Diagnostic Evaluation म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्यांच्या त्रुटी शोधण्यासाठी केलेले मूल्यांकन -
Achievement Test म्हणजे काय?
→ विद्यार्थी किती शिकलाय हे मोजणारी परीक्षा -
Criterion Referenced Test म्हणजे काय?
→ निश्चित उद्दिष्टांनुसार मूल्यांकन -
Norm Referenced Test म्हणजे काय?
→ गटाच्या तुलनेत मूल्यांकन -
Portfolio Evaluation म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्याच्या प्रगतीचा संग्रह
🔹 भाग ८ : शैक्षणिक साधने व माध्यमे
-
Audio-Visual Aids म्हणजे काय?
→ पाहता व ऐकता येणारी शिक्षणसाधने -
शिक्षकांचे सर्वोत्तम साधन कोणते?
→ फळा व खडू -
Overhead Projector चा वापर कशासाठी होतो?
→ स्लाइडद्वारे शिकवणी -
Smart Board म्हणजे काय?
→ स्पर्शसंवेदनशील डिजिटल फळा -
Chart, Model, Map कोणत्या प्रकारात मोडतात?
→ दृक शिक्षण साधने -
Audio माध्यमाचे उदाहरण कोणते?
→ रेडिओ, पॉडकास्ट -
Visual माध्यमाचे उदाहरण कोणते?
→ चार्ट, चित्रे -
ICT चा उपयोग कशासाठी होतो?
→ शिक्षणात सुलभता व आकर्षकता -
Project Method मध्ये शिक्षकाची भूमिका काय असते?
→ मार्गदर्शक (Guide) -
शिकवणी सत्रात “Feedback” म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्यांच्या प्रतिसादाचे विश्लेषण
🔹 भाग ९ : अध्यापनाचे टप्पे
-
अध्यापनाचे प्रमुख टप्पे किती असतात?
→ तीन – प्रारंभ, सादरीकरण, निष्कर्ष -
Lesson Plan म्हणजे काय?
→ शिकवणीचे पूर्वनियोजन -
Teaching Aids चे उद्दिष्ट काय आहे?
→ शिकवणी समजण्यास सोपी करणे -
Questioning Skill कोणत्या कौशल्यात मोडते?
→ अध्यापन कौशल्य -
Classroom Interaction म्हणजे काय?
→ शिक्षक व विद्यार्थी यांच्यातील संवाद -
Recapitulation म्हणजे काय?
→ शिकवलेल्या विषयाचे पुनरावलोकन -
Demonstration Lesson म्हणजे काय?
→ इतरांसमोर नमुना शिकवणी -
Lesson Closure म्हणजे काय?
→ शिकवणीचा निष्कर्ष काढणे -
Feedback घेण्याचा सर्वोत्तम मार्ग कोणता?
→ विद्यार्थ्यांकडून प्रश्न विचारणे -
शिकवणी नोंदवहीचा उद्देश काय आहे?
→ अध्यापन प्रक्रियेची नोंद ठेवणे
🔹 भाग १० : शिक्षण गुणवत्ता व अध्यापन कौशल्य
-
Effective Teaching म्हणजे काय?
→ उद्दिष्टपूर्ती करणारे अध्यापन -
Reflective Teaching म्हणजे काय?
→ स्वतःच्या अध्यापनाचा आत्मपरीक्षण करणे -
शिक्षकाने वर्गात कोणती भूमिका बजावावी?
→ प्रेरक, मार्गदर्शक व समन्वयक -
Competency Based Education म्हणजे काय?
→ कौशल्यावर आधारित शिक्षण -
Skill म्हणजे काय?
→ कार्य कुशलतेची क्षमता -
Learning Outcomes म्हणजे काय?
→ विद्यार्थ्यांच्या शिकण्याचे ठोस परिणाम -
Activity Based Assessment म्हणजे काय?
→ कृतीआधारित मूल्यांकन -
Peer Evaluation म्हणजे काय?
→ सहविद्यार्थ्यांकडून मूल्यांकन -
Feedback चा उपयोग काय आहे?
→ सुधारणा व प्रगती मोजण्यासाठी -
गुणवत्तापूर्ण शिक्षण म्हणजे काय?
→ सर्वांसाठी उपलब्ध, समावेशक व परिणामकारक शिक्षण
.jpeg)
No comments:
Post a Comment