SUTRASANCHALAN SHAYRI

 

शिक्षणक्षेत्रात काम करणाऱ्या प्रमुख संस्था/संघटना व त्यांचे कार्य” या विषयावर आधारित 100 वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तरे (MCQs) दिली आहेत.
हे प्रश्न केंद्र प्रमुख, शिक्षण अधिकारी, शिक्षक भरती, MPSC, तसेच इतर शैक्षणिक स्पर्धा परीक्षांसाठी उपयुक्त आहेत.

---

📘 शिक्षणक्षेत्रातील प्रमुख संस्था व त्यांचे कार्य – 100 वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तरे

🟦 भाग १ : राष्ट्रीय शिक्षण संस्था

1. भारतामधील शैक्षणिक नियोजन व धोरण तयार करणारी सर्वोच्च संस्था कोणती?
   ➤ उत्तर: शिक्षण मंत्रालय (Ministry of Education)

2. NCERT ची स्थापना कधी झाली?
   ➤ उत्तर: 1961

3. NCERT चे पूर्ण रूप काय आहे?
   ➤ उत्तर: National Council of Educational Research and Training

4. NCERT चे मुख्यालय कोठे आहे?
   ➤ उत्तर: नवी दिल्ली

5. NCERT चे मुख्य कार्य काय आहे?
   ➤ उत्तर: शालेय शिक्षणासाठी अभ्यासक्रम व पाठ्यपुस्तकांची निर्मिती

6. SCERT चे पूर्ण रूप काय आहे?
   ➤ उत्तर: State Council of Educational Research and Training

7. SCERT कोणत्या स्तरावर कार्य करते?
   ➤ उत्तर: राज्य स्तरावर

8. CBSE बोर्डाची स्थापना कधी झाली?
   ➤ उत्तर: 1962

9. CBSE चे पूर्ण रूप काय आहे?
   ➤ उत्तर: Central Board of Secondary Education

10. CBSE अंतर्गत कोणत्या परीक्षा घेतल्या जातात?
    ➤ उत्तर: इयत्ता 10वी आणि 12वी परीक्षा

---

🟦 भाग २ : उच्च शिक्षण संस्था

11. UGC चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: University Grants Commission

12. UGC ची स्थापना कधी झाली?
    ➤ उत्तर: 1956

13. UGC चे मुख्यालय कोठे आहे?
    ➤ उत्तर: नवी दिल्ली

14. UGC चे प्रमुख कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: विद्यापीठांना अनुदान देणे व शिक्षणाचे नियमन करणे

15. AICTE चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: All India Council for Technical Education

16. AICTE ची स्थापना कधी झाली?
    ➤ उत्तर: 1945 (संविधानिक दर्जा – 1987)

17. AICTE चे कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: तांत्रिक शिक्षणाचे नियमन व मान्यता देणे

18. NAAC चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: National Assessment and Accreditation Council

19. NAAC चे मुख्यालय कोठे आहे?
    ➤ उत्तर: बेंगळुरू

20. NAAC चे मुख्य कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: उच्च शिक्षण संस्थांचे मूल्यांकन व मानांकन करणे

---

🟦 भाग ३ : व्यावसायिक व संशोधन संस्था

21. NCTE चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: National Council for Teacher Education

22. NCTE ची स्थापना कधी झाली?
    ➤ उत्तर: 1995

23. NCTE चे कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: शिक्षक शिक्षण संस्थांना मान्यता देणे

24. IGNOU चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: Indira Gandhi National Open University

25. IGNOU ची स्थापना कधी झाली?
    ➤ उत्तर: 1985

26. IGNOU चे मुख्यालय कोठे आहे?
    ➤ उत्तर: नवी दिल्ली

27. IGNOU चे प्रमुख कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: मुक्त व अंतर शिक्षण पुरवणे

28. NCERT अंतर्गत कोणते संशोधन संस्थान कार्यरत आहे?
    ➤ उत्तर: RIE (Regional Institute of Education)

29. RIE चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: Regional Institute of Education

30. भारतामध्ये RIE केंद्रे किती आहेत?
    ➤ उत्तर: 5

---

🟦 भाग ४ : परीक्षा मंडळे व शिक्षण संस्था

31. NIOS चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: National Institute of Open Schooling

32. NIOS ची स्थापना कधी झाली?
    ➤ उत्तर: 1989

33. NCERT चे प्रकाशन विभाग कोणते आहे?
    ➤ उत्तर: Publication Division, NCERT

34. ICAR चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: Indian Council of Agricultural Research

35. ICAR चे कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: कृषी शिक्षण व संशोधन

36. ICSSR चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: Indian Council of Social Science Research

37. ICSSR चे कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: सामाजिक विज्ञान संशोधनाला प्रोत्साहन देणे

38. CSIR चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: Council of Scientific and Industrial Research

39. CSIR चे मुख्यालय कोठे आहे?
    ➤ उत्तर: नवी दिल्ली

40. CSIR चे कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: औद्योगिक व वैज्ञानिक संशोधन

---

🟦 भाग ५ : आंतरराष्ट्रीय संस्था

41. UNESCO चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization

42. UNESCO ची स्थापना कधी झाली?
    ➤ उत्तर: 1945

43. UNESCO चे मुख्यालय कोठे आहे?
    ➤ उत्तर: पॅरिस, फ्रान्स

44. UNESCO चे उद्दिष्ट काय आहे?
    ➤ उत्तर: शिक्षण, विज्ञान व संस्कृतीचा प्रसार करणे

45. UNICEF चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: United Nations International Children’s Emergency Fund

46. UNICEF चे कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: बालकांच्या शिक्षण व आरोग्य विकासासाठी कार्य करणे

47. World Bank शिक्षण क्षेत्रात कोणत्या प्रकारे मदत करते?
    ➤ उत्तर: शैक्षणिक प्रकल्पांसाठी निधी उपलब्ध करून देते

48. OECD चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: Organisation for Economic Co-operation and Development

49. OECD शिक्षणात कोणता अहवाल तयार करते?
    ➤ उत्तर: PISA (Programme for International Student Assessment)

50. PISA चा उद्देश काय आहे?
    ➤ उत्तर: विद्यार्थ्यांच्या शिकण्याच्या क्षमतेचे आंतरराष्ट्रीय मूल्यांकन करणे

---

🟦 भाग ६ : भारतातील शैक्षणिक योजना

51. RTE कायद्याचा पूर्ण अर्थ काय आहे?
    ➤ उत्तर: Right to Education Act

52. RTE कायदा कधी अमलात आला?
    ➤ उत्तर: 1 एप्रिल 2010

53. RTE कायद्याखाली कोणत्या वयोगटातील मुलांना मोफत शिक्षणाचा अधिकार आहे?
    ➤ उत्तर: 6 ते 14 वर्षे

54. SSA चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: Sarva Shiksha Abhiyan

55. SSA चे उद्दिष्ट काय आहे?
    ➤ उत्तर: सर्वांसाठी प्राथमिक शिक्षण

56. RMSA चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: Rashtriya Madhyamik Shiksha Abhiyan

57. RMSA चे उद्दिष्ट काय आहे?
    ➤ उत्तर: माध्यमिक शिक्षणाचा विस्तार व गुणवत्ता वाढवणे

58. NEP 2020 अंतर्गत शिक्षणाचे नवीन रचना मॉडेल काय आहे?
    ➤ उत्तर: 5+3+3+4

59. NEP 2020 मध्ये उच्च शिक्षण आयोग कोणता स्थापन करण्याचा प्रस्ताव आहे?
    ➤ उत्तर: Higher Education Commission of India (HECI)

60. HECI अंतर्गत किती उपसंस्था असतील?
    ➤ उत्तर: 4

---

🟦 भाग ७ : शिक्षक शिक्षण व प्रशिक्षण

61. DIET चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: District Institute of Education and Training

62. DIET चे कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: प्राथमिक शिक्षक प्रशिक्षण

63. B.Ed. कार्यक्रमांना मान्यता देणारी संस्था कोणती?
    ➤ उत्तर: NCTE

64. RIE अंतर्गत कोणते कोर्स घेतले जातात?
    ➤ उत्तर: B.Ed., M.Ed., इत्यादी

65. NPE 1986 मध्ये कोणत्या शिक्षण संस्थेची शिफारस करण्यात आली होती?
    ➤ उत्तर: NCERT

66. राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण 1986 चे घोषवाक्य काय होते?
    ➤ उत्तर: "Education for All"

67. NPE 2020 अंतर्गत शिक्षक प्रशिक्षणावर कोणता भर दिला आहे?
    ➤ उत्तर: मल्टिडिसिप्लिनरी प्रशिक्षण व व्यावसायिक विकास

68. NISHTHA कार्यक्रम कोणत्या उद्देशाने सुरू करण्यात आला?
    ➤ उत्तर: शिक्षकांच्या कौशल्यवृद्धीसाठी

69. NISHTHA चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: National Initiative for School Heads' and Teachers' Holistic Advancement

70. NISHTHA कार्यक्रमाची अंमलबजावणी कोण करते?
    ➤ उत्तर: NCERT

---

🟦 भाग ८ : राज्य व स्थानिक संस्था

71. Maharashtra State Board ची स्थापना कधी झाली?
    ➤ उत्तर: 1965

72. MSBSHSE चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: Maharashtra State Board of Secondary and Higher Secondary Education

73. MSBSHSE चे मुख्यालय कोठे आहे?
    ➤ उत्तर: पुणे

74. Maharashtra SCERT चे कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: राज्य अभ्यासक्रम तयार करणे व शिक्षक प्रशिक्षण

75. Maharashtra Textbook Bureau (Balbharati) चे मुख्यालय कोठे आहे?
    ➤ उत्तर: पुणे

76. Balbharati ची स्थापना कधी झाली?
    ➤ उत्तर: 1967

77. Balbharati चे कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: राज्यातील शालेय पाठ्यपुस्तकांची निर्मिती व वितरण

78. राज्य शिक्षण संशोधन व प्रशिक्षण परिषद कोणत्या शहरात आहे?
    ➤ उत्तर: पुणे

79. Samagra Shiksha Abhiyan ची सुरुवात कधी झाली?
    ➤ उत्तर: 2018

80. Samagra Shiksha Abhiyan अंतर्गत कोणते तीन कार्यक्रम एकत्र केले आहेत?
    ➤ उत्तर: SSA, RMSA, Teacher Education

---

🟦 भाग ९ : इतर संबंधित संस्था

81. NCERT अंतर्गत "CIET" चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: Central Institute of Educational Technology

82. CIET चे कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: शैक्षणिक तंत्रज्ञान व ई-लर्निंग सामग्री तयार करणे

83. NIER चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: National Institute of Educational Research

84. KVS चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: Kendriya Vidyalaya Sangathan

85. KVS ची स्थापना कधी झाली?
    ➤ उत्तर: 1963

86. NVS चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: Navodaya Vidyalaya Samiti

87. NVS ची स्थापना कधी झाली?
    ➤ उत्तर: 1986

88. NVS चे उद्दिष्ट काय आहे?
    ➤ उत्तर: ग्रामीण भागातील प्रतिभावंत विद्यार्थ्यांना दर्जेदार शिक्षण

89. NCERT अंतर्गत कोणता मीडिया विभाग कार्यरत आहे?
    ➤ उत्तर: CIET

90. KVS व NVS दोन्ही संस्था कोणाच्या अखत्यारीत येतात?
    ➤ उत्तर: शिक्षण मंत्रालय (Ministry of Education)

---

🟦 भाग १० : मिश्र प्रश्न

91. राष्ट्रीय शिक्षण धोरण 2020 कोणत्या समितीच्या अहवालावर आधारित आहे?
    ➤ उत्तर: कस्तुरीरंगन समिती

92. AICTE अंतर्गत कोणती परीक्षा घेतली जाते?
    ➤ उत्तर: GPAT

93. NCTE अंतर्गत कोणती परिषद शिक्षक शिक्षणासाठी कार्य करते?
    ➤ उत्तर: Regional Committees

94. MHRD चे नवीन नाव काय आहे?
    ➤ उत्तर: Ministry of Education

95. RUSA चे पूर्ण रूप काय आहे?
    ➤ उत्तर: Rashtriya Uchchatar Shiksha Abhiyan

96. RUSA चे उद्दिष्ट काय आहे?
    ➤ उत्तर: उच्च शिक्षणातील गुणवत्ता व समता वाढवणे

97. NEP 2020 मध्ये प्राथमिक शिक्षणासाठी कोणत्या वयोगटावर भर आहे?
    ➤ उत्तर: 3 ते 8 वर्षे

98. Sarva Shiksha Abhiyan कोणत्या वर्षी सुरू झाला?
    ➤ उत्तर: 2001

99. राष्ट्रीय मुक्त शिक्षण संस्थेचे मुख्य कार्य काय आहे?
    ➤ उत्तर: औपचारिक शिक्षण सोडलेल्या विद्यार्थ्यांना संधी उपलब्ध करणे

100. भारताची शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षणाची प्रमुख राष्ट्रीय संस्था कोणती आहे?
     ➤ उत्तर: NCERT