शिक्षणक्षेत्रात काम करणाऱ्या प्रमुख संस्था / संघटना व त्यांचे कार्य भाग ३

हे प्रश्न केंद्र प्रमुख, शिक्षणाधिकारी, शिक्षक भरती, MPSC, ZP परीक्षा इत्यादींसाठी अतिशय उपयुक्त आहेत.

विषय : शिक्षणक्षेत्रात काम करणाऱ्या प्रमुख संस्था / संघटना व त्यांचे कार्य

📘 शिक्षण संस्था व त्यांचे कार्य – भाग ३ (२०१ ते ३०० प्रश्नोत्तरे)

---

🟦 भाग २१ : राष्ट्रीय शिक्षण धोरण २०२० विशेष

201. राष्ट्रीय शिक्षण धोरण 2020 कोणत्या वर्षी मंजूर झाले?
     → उत्तर: 29 जुलै 2020

202. NEP 2020 नुसार शिक्षण मंत्रालयाचे नाव काय ठेवण्यात आले?
     → उत्तर: Ministry of Education

203. NEP 2020 अंतर्गत शिक्षणाचे नवे मॉडेल कोणते आहे?
     → उत्तर: 5+3+3+4

204. NEP 2020 मध्ये कोणत्या भाषेला प्राधान्य देण्यात आले आहे?
     → उत्तर: मातृभाषा / स्थानिक भाषा

205. NEP 2020 नुसार उच्च शिक्षण आयोग कोणता असेल?
     → उत्तर: HECI (Higher Education Commission of India)

206. NEP 2020 नुसार शिक्षणाचा उद्देश काय आहे?
     → उत्तर: सर्वांगीण विकास (Holistic Development)

207. NEP 2020 नुसार शिक्षणाच्या मूलभूत टप्प्यांची संख्या किती आहे?
     → उत्तर: 4

208. NEP 2020 अंतर्गत शिक्षक प्रशिक्षण कालावधी किती ठेवला आहे?
     → उत्तर: 4 वर्षे (एकात्मिक B.Ed.)

209. NEP 2020 नुसार शाळा व्यवस्थापन समित्यांवर भर का आहे?
     → उत्तर: समुदायाचा सहभाग वाढविण्यासाठी

210. NEP 2020 अंतर्गत “PARAKH” काय आहे?
     → उत्तर: राष्ट्रीय मूल्यांकन केंद्र

---

🟦 भाग २२ : शैक्षणिक संशोधन व मूल्यांकन संस्था

211. NCERT अंतर्गत कार्यरत संशोधन केंद्र कोणते आहे?
     → उत्तर: NIE (National Institute of Education)

212. NIE चे मुख्यालय कोठे आहे?
     → उत्तर: नवी दिल्ली

213. NCERT अंतर्गत राष्ट्रीय शिक्षक शिक्षण संस्थान कोणते आहे?
     → उत्तर: PSSCIVE, भोपाळ

214. PSSCIVE चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: Pandit Sunderlal Sharma Central Institute of Vocational Education

215. CIET चे कार्य काय आहे?
     → उत्तर: शैक्षणिक तंत्रज्ञानावर आधारित शिक्षण माध्यमांची निर्मिती

216. NCERT अंतर्गत RIE केंद्रे कुठे आहेत?
     → उत्तर: अजमेर, भोपाळ, भुवनेश्वर, मैसूर, शिलाँग

217. RIE संस्थांचे मुख्य कार्य काय आहे?
     → उत्तर: शिक्षक शिक्षण व अभ्यासक्रम विकास

218. NIEPA चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: National Institute of Educational Planning and Administration

219. NIEPA चे कार्य काय आहे?
     → उत्तर: शैक्षणिक नियोजन व प्रशासन प्रशिक्षण

220. NIEPA चे मुख्यालय कोठे आहे?
     → उत्तर: नवी दिल्ली

---

🟦 भाग २३ : राज्यस्तरीय संस्था (महाराष्ट्र)

221. राज्य शिक्षण संशोधन व प्रशिक्षण परिषद (SCERT) कोठे आहे?
     → उत्तर: पुणे

222. महाराष्ट्र राज्य पाठ्यपुस्तक निर्मिती व संशोधन संस्था (बालभारती) कधी स्थापन झाली?
     → उत्तर: 1967

223. बालभारतीचे मुख्य कार्य काय आहे?
     → उत्तर: राज्यातील पाठ्यपुस्तक निर्मिती

224. MSBSHSE बोर्डाचे मुख्यालय कोठे आहे?
     → उत्तर: पुणे

225. MSBSHSE ची स्थापना कधी झाली?
     → उत्तर: 1965

226. महाराष्ट्र राज्य परीक्षा परिषद कोठे आहे?
     → उत्तर: पुणे

227. MSCE चे कार्य काय आहे?
     → उत्तर: शालेय व शिक्षक पात्रता परीक्षा घेणे

228. DIET संस्था महाराष्ट्रात कोणी नियंत्रित करतात?
     → उत्तर: SCERT

229. Maharashtra SCERT चे प्रमुख उद्दिष्ट काय आहे?
     → उत्तर: राज्य शैक्षणिक धोरणाची अंमलबजावणी

230. शिक्षण संचालक कार्यालय महाराष्ट्रात किती आहेत?
     → उत्तर: 3 (प्राथमिक, माध्यमिक, उच्च माध्यमिक)

---

🟦 भाग २४ : बालशिक्षण व प्रारंभिक शिक्षण संस्था

231. ICDS कार्यक्रम कधी सुरू झाला?
     → उत्तर: 1975

232. ICDS चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: Integrated Child Development Services

233. ICDS अंतर्गत कोणत्या शिक्षणावर भर दिला आहे?
     → उत्तर: पूर्वप्राथमिक शिक्षण (Anganwadi)

234. Anganwadi योजना कोणत्या मंत्रालयाअंतर्गत येते?
     → उत्तर: महिला व बालविकास मंत्रालय

235. Pre-school education म्हणजे काय?
     → उत्तर: शाळापूर्व शिक्षण

236. बालवाडी शिक्षणावर भर देणारे धोरण कोणते?
     → उत्तर: NEP 2020

237. Early Childhood Care and Education (ECCE) कोणत्या वयोगटासाठी आहे?
     → उत्तर: 3 ते 6 वर्षे

238. ICDS अंतर्गत कोणती सेवा दिली जाते?
     → उत्तर: पोषण, आरोग्य, शिक्षण

239. बालशिक्षणाचे प्रातिनिधिक मॉडेल कोणते आहे?
     → उत्तर: Montessori शिक्षण पद्धती

240. बालशिक्षणासाठी प्रशिक्षण देणाऱ्या संस्थांना काय म्हणतात?
     → उत्तर: D.Ed. किंवा Pre-Primary Training Institutes

---

🟦 भाग २५ : शैक्षणिक नियोजन व वित्त संस्था

241. Planning Commission (NITI Aayog) शिक्षणाशी कशा प्रकारे संबंधित आहे?
     → उत्तर: शैक्षणिक योजना व नवोपक्रम प्रस्तावना

242. NITI Aayog ची स्थापना कधी झाली?
     → उत्तर: 2015

243. NITI Aayog चा “Atal Innovation Mission” कोणत्या क्षेत्राशी संबंधित आहे?
     → उत्तर: शिक्षणातील नवकल्पना

244. शिक्षण मंत्रालय अंतर्गत वित्त सहाय्य देणारी संस्था कोणती?
     → उत्तर: UGC

245. RUSA अंतर्गत निधी वितरण कोण पाहते?
     → उत्तर: केंद्र व राज्य सरकार संयुक्तपणे

246. Higher Education Financing Agency (HEFA) चे उद्दिष्ट काय आहे?
     → उत्तर: उच्च शिक्षण प्रकल्पांना वित्त सहाय्य

247. HEFA ची स्थापना कधी झाली?
     → उत्तर: 2017

248. शैक्षणिक वित्तसहाय्यासाठी जागतिक बँकेचा प्रकल्प कोणता आहे?
     → उत्तर: STARS Project

249. STARS Project चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: Strengthening Teaching-Learning and Results for States

250. STARS Project अंतर्गत महाराष्ट्राचा समावेश आहे का?
     → उत्तर: होय

---

🟦 भाग २६ : सामाजिक व समावेशक शिक्षण संस्था

251. NCPCR चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: National Commission for Protection of Child Rights

252. NCPCR चे कार्य काय आहे?
     → उत्तर: बालहक्कांचे रक्षण व शिक्षणात समावेशकता

253. RTE कायद्यानुसार शाळांनी किती टक्के जागा अल्प उत्पन्न विद्यार्थ्यांसाठी राखावी?
     → उत्तर: 25%

254. Inclusive Education म्हणजे काय?
     → उत्तर: सर्व प्रकारच्या मुलांसाठी एकत्रित शिक्षण

255. IEP चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: Individualized Education Plan

256. समावेशक शिक्षणावर भर देणारी योजना कोणती?
     → उत्तर: Samagra Shiksha

257. समावेशक शिक्षणासाठी सहाय्य संस्था कोणती?
     → उत्तर: NIEPID (Divyang शिक्षण)

258. NIEPID चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: National Institute for Empowerment of Persons with Intellectual Disabilities

259. RCI चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: Rehabilitation Council of India

260. RCI चे उद्दिष्ट काय आहे?
     → उत्तर: दिव्यांग शिक्षण प्रशिक्षकांना मान्यता देणे

---

🟦 भाग २७ : व्यावसायिक व तांत्रिक शिक्षण संस्था

261. NCVT चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: National Council for Vocational Training

262. NCVT कोणत्या मंत्रालयाअंतर्गत कार्य करते?
     → उत्तर: कौशल्य विकास मंत्रालय (MSDE)

263. Skill India Mission अंतर्गत कोणती योजना कार्यरत आहे?
     → उत्तर: PMKVY (Pradhan Mantri Kaushal Vikas Yojana)

264. PMKVY ची सुरुवात कधी झाली?
     → उत्तर: 2015

265. PMKVY चे उद्दिष्ट काय आहे?
     → उत्तर: युवकांना कौशल्य प्रशिक्षण

266. ITI चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: Industrial Training Institute

267. ITI ची मान्यता कोण देते?
     → उत्तर: NCVT

268. Polytechnic शिक्षण कोणत्या प्रकारात मोडते?
     → उत्तर: तांत्रिक शिक्षण

269. AICTE च्या अंतर्गत कोणत्या कोर्सना मान्यता मिळते?
     → उत्तर: अभियांत्रिकी, फार्मसी, मॅनेजमेंट

270. NITTTR चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: National Institute of Technical Teachers’ Training and Research

---

🟦 भाग २८ : मूल्यांकन व संशोधन संस्था

271. NTA चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: National Testing Agency

272. NTA ची स्थापना कधी झाली?
     → उत्तर: 2017

273. NTA कोणत्या परीक्षा घेतात?
     → उत्तर: JEE, NEET, UGC-NET इत्यादी

274. CBSE बोर्ड कोणत्या मंत्रालयाखाली कार्य करते?
     → उत्तर: शिक्षण मंत्रालय

275. ICSE बोर्ड कोणत्या संस्थेअंतर्गत कार्य करते?
     → उत्तर: CISCE

276. CISCE चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: Council for the Indian School Certificate Examinations

277. PISA चाचणी कोण घेते?
     → उत्तर: OECD

278. India ने PISA मध्ये पुन्हा प्रवेश कधी घेतला?
     → उत्तर: 2019

279. National Achievement Survey (NAS) कोण करते?
     → उत्तर: NCERT

280. NAS चा उद्देश काय आहे?
     → उत्तर: विद्यार्थ्यांच्या शिकण्याचे राष्ट्रीय स्तरावर मूल्यमापन

---

🟦 भाग २९ : शिक्षणातील नवकल्पना व कार्यक्रम

281. Atal Tinkering Labs चे नियंत्रण कोण करते?
     → उत्तर: NITI Aayog

282. Vidya Pravesh कार्यक्रम कोणत्या स्तरासाठी आहे?
     → उत्तर: प्राथमिक शिक्षणाच्या पहिल्या टप्प्यासाठी

283. Shala Siddhi प्रकल्प कोणत्या संस्थेचा आहे?
     → उत्तर: NIEPA

284. Vidyanjali कार्यक्रमाचा उद्देश काय आहे?
     → उत्तर: शाळांमध्ये स्वयंसेवकांचा सहभाग वाढवणे

285. PM SHRI Schools योजना कधी सुरू झाली?
     → उत्तर: 2022

286. PM SHRI Schools कोणत्या प्रकारच्या शाळा असतील?
     → उत्तर: मॉडेल शाळा (NEP आधारित)

287. Udaan योजना कोणासाठी होती?
     → उत्तर: मुलींसाठी उच्च शिक्षण प्रोत्साहन

288. Shaala Darpan कोणत्या राज्याची डिजिटल योजना आहे?
     → उत्तर: राजस्थान

289. Shagun Portal कोणत्या उद्देशासाठी आहे?
     → उत्तर: शिक्षण योजना व माहिती पारदर्शकता

290. Nipun Bharat Mission चे उद्दिष्ट काय आहे?
     → उत्तर: प्राथमिक वर्गांतील मूलभूत साक्षरता व अंकज्ञान

---

🟦 भाग ३० : इतर महत्त्वाचे प्रश्न

291. Education for All हा कार्यक्रम कोणत्या संस्थेने राबवला?
     → उत्तर: UNESCO

292. World Literacy Day कधी साजरा केला जातो?
     → उत्तर: 8 सप्टेंबर

293. Teacher’s Day भारतात कधी साजरा होतो?
     → उत्तर: 5 सप्टेंबर

294. Education Day भारतात कधी साजरा केला जातो?
     → उत्तर: 11 नोव्हेंबर

295. National Science Day कधी साजरा होतो?
     → उत्तर: 28 फेब्रुवारी

296. Vocational Education वर विशेष भर कोणत्या धोरणात देण्यात आला?
     → उत्तर: NEP 2020

297. राष्ट्रीय शैक्षणिक तंत्रज्ञान मंचाचे नाव काय आहे?
     → उत्तर: NETF (National Educational Technology Forum)

298. NETF चे उद्दिष्ट काय आहे?
     → उत्तर: शिक्षण क्षेत्रात डिजिटल नवोपक्रम प्रोत्साहन

299. “Education without Barriers” हे घोषवाक्य कोणत्या संस्थेचे आहे?
     → उत्तर: NIOS

300. भारतामधील सर्व शिक्षण संस्था कोणत्या तत्त्वावर कार्य करतात?
     → उत्तर: समान संधी, सर्वसमावेशकता व गुणवत्ता शिक्षण