शिक्षणक्षेत्रात काम करणाऱ्या प्रमुख संस्था / संघटना व त्यांचे कार्य (भाग २)

राष्ट्रीय शिक्षण धोरणे व आयोग

   ही मालिका विशेषतः TET परीक्षा केंद्र प्रमुख, शिक्षणाधिकारी, शिक्षक भरती, MPSC, ZP शिक्षण परीक्षा आदींसाठी उपयुक्त आहे.

---

📘 शिक्षण संस्था व त्यांचे कार्य – भाग २

---

🟦 भाग ११ : राष्ट्रीय शिक्षण धोरणे व आयोग

101. भारतामधील पहिला शिक्षण आयोग कोणता?
     → उत्तर: हंटर आयोग (1882)

102. हंटर आयोगाचे प्रमुख कार्य काय होते?
     → उत्तर: प्राथमिक शिक्षणाचा विकास

103. वूड डेस्पॅच (1854) याला काय म्हणतात?
     → उत्तर: भारतीय शिक्षणाचे “चार्टर”

104. राधाकृष्णन आयोग कधी स्थापन झाला?
     → उत्तर: 1948

105. राधाकृष्णन आयोगाचे उद्दिष्ट काय होते?
     → उत्तर: उच्च शिक्षण सुधारणा

106. कोठारी आयोग कधी स्थापन झाला?
     → उत्तर: 1964

107. कोठारी आयोगाचा अहवाल कधी प्रकाशित झाला?
     → उत्तर: 1966

108. कोठारी आयोगाचे घोषवाक्य काय होते?
     → उत्तर: “Education and National Development”

109. कोठारी आयोगानुसार शिक्षणाची नमुना रचना कोणती?
     → उत्तर: 10+2+3 प्रणाली

110. राष्ट्रीय शिक्षण धोरण (NPE) 1968 कोणावर आधारित होते?
     → उत्तर: कोठारी आयोगाचा अहवाल

---

🟦 भाग १२ : शैक्षणिक योजना व अभियान

111. राष्ट्रीय साक्षरता अभियानाची सुरुवात कधी झाली?
     → उत्तर: 1988

112. साक्षर भारत अभियानाची सुरुवात कधी झाली?
     → उत्तर: 2009

113. साक्षर भारत अभियान कोणत्या वयोगटासाठी होते?
     → उत्तर: 15 वर्षे व त्यापुढे

114. Operation Blackboard कार्यक्रम कोणासाठी सुरू करण्यात आला?
     → उत्तर: प्राथमिक शाळांच्या सुविधांसाठी

115. Operation Blackboard कधी सुरू झाला?
     → उत्तर: 1987

116. Mid-Day Meal Scheme कधी सुरू झाली?
     → उत्तर: 1995

117. Mid-Day Meal Scheme चा उद्देश काय आहे?
     → उत्तर: विद्यार्थ्यांचे पोषण व शाळेत हजेरी वाढवणे

118. Kasturba Gandhi Balika Vidyalaya Scheme (KGBV) कधी सुरू झाली?
     → उत्तर: 2004-05

119. KGBV योजनेचा उद्देश काय आहे?
     → उत्तर: ग्रामीण मुलींच्या शिक्षणासाठी निवासी शाळा

120. Eklavya Model Residential School कोणासाठी आहेत?
     → उत्तर: अनुसूचित जमाती विद्यार्थ्यांसाठी

---

201. ❂~✧~●~●●★●●~●~✧~❂

राष्ट्रीय शिक्षण धोरणे व आयोग भाग -1 वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तरे

201.   साठी क्लिक करा..

     

     ❂~✧~●~●●★●●~●~✧~❂

राष्ट्रीय शिक्षण धोरणे व आयोग भाग -2 वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तरे

201.   साठी क्लिक करा.. 

     

     ❂~✧~●~●●★●●~●~✧~❂

राष्ट्रीय शिक्षण धोरणे व आयोग भाग -3 वस्तुनिष्ठ प्रश्नोत्तरे   साठी क्लिक करा..    

201. ❂~✧~●~●●★●●~●~✧~❂

🟦 भाग १३ : शिक्षणाशी संबंधित मंत्रालये व मंडळे

121. भारताचे शिक्षण मंत्रालय यापूर्वी कोणत्या नावाने ओळखले जात होते?
     → उत्तर: मानव संसाधन विकास मंत्रालय (MHRD)

122. MHRD चे दोन विभाग कोणते होते?
     → उत्तर: उच्च शिक्षण विभाग आणि शाळा शिक्षण विभाग

123. राज्य शिक्षण संशोधन व प्रशिक्षण परिषद (SCERT) महाराष्ट्रात कोठे आहे?
     → उत्तर: पुणे

124. राष्ट्रीय तांत्रिक शिक्षण मंडळ कोणत्या वर्षी स्थापन झाले?
     → उत्तर: 1945

125. राष्ट्रीय पुस्तक न्यासाची (NBT) स्थापना कधी झाली?
     → उत्तर: 1957

126. NBT चे मुख्यालय कोठे आहे?
     → उत्तर: नवी दिल्ली

127. NBT चे प्रमुख कार्य काय आहे?
     → उत्तर: पुस्तक प्रकाशन व वाचन संस्कृती वाढवणे

128. NCERT अंतर्गत कोणती शाखा रेडिओ/टीव्ही शैक्षणिक कार्यक्रम तयार करते?
     → उत्तर: CIET (Central Institute of Educational Technology)

129. NCERT च्या क्षेत्रीय कार्यालयांची संख्या किती आहे?
     → उत्तर: 4

130. RIE चे महाराष्ट्रातील केंद्र कोठे आहे?
     → उत्तर: भोपाळ (पश्चिम क्षेत्रासाठी)

---

🟦 भाग १४ : आंतरराष्ट्रीय शैक्षणिक प्रयत्न

131. UNESCO ची स्थापना कोणत्या देशात झाली?
     → उत्तर: फ्रान्स

132. UNESCO ची भारतातील प्रतिनिधी संस्था कोणती?
     → उत्तर: NCERT

133. UNICEF भारतात कोणत्या क्षेत्रात अधिक कार्यरत आहे?
     → उत्तर: बाल शिक्षण व पोषण

134. World Bank चा शैक्षणिक सहाय्य कार्यक्रम कोणत्या नावाने ओळखला जातो?
     → उत्तर: Education for All (EFA)

135. SAARC शैक्षणिक परिषद कोठे आयोजित केली जाते?
     → उत्तर: सदस्य राष्ट्रांमध्ये आलटून पालटून

136. OECD PISA चाचणीत भारत पुन्हा सहभागी झाला कोणत्या वर्षी?
     → उत्तर: 2021

137. UNESCO चा “Education for Sustainable Development (ESD)” कार्यक्रम कशासाठी आहे?
     → उत्तर: शाश्वत विकासासाठी शिक्षण

138. UNICEF चा ‘GPE’ कार्यक्रम कोणाशी संबंधित आहे?
     → उत्तर: Global Partnership for Education

139. UNESCO च्या संविधानात भारताने स्वाक्षरी कधी केली?
     → उत्तर: 1946

140. UNESCO चे मुख्य उद्दिष्ट काय आहे?
     → उत्तर: शिक्षण, विज्ञान व संस्कृतीत आंतरराष्ट्रीय सहकार्य वाढवणे

---

🟦 भाग १५ : शिक्षक प्रशिक्षण संस्था

141. DIET संस्थांची स्थापना कोणत्या आयोगाच्या शिफारशीवर झाली?
     → उत्तर: राष्ट्रीय शिक्षण धोरण 1986

142. DIET चे उद्दिष्ट काय आहे?
     → उत्तर: प्राथमिक शिक्षकांचे प्रशिक्षण व संशोधन

143. CTE चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: College of Teacher Education

144. IASE चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: Institute of Advanced Studies in Education

145. IASE कोणत्या स्तरासाठी कार्य करते?
     → उत्तर: उच्च शिक्षक शिक्षणासाठी

146. NCTE च्या चार प्रादेशिक समित्या कोठे आहेत?
     → उत्तर: नवी दिल्ली, जयपूर, भोपाळ, बंगळुरू

147. NCTE ने शिक्षक प्रशिक्षण अभ्यासक्रमाची कालावधी किती निश्चित केली आहे?
     → उत्तर: 2 वर्षे (B.Ed.)

148. NCTE अधिनियम कोणत्या वर्षी पारित झाला?
     → उत्तर: 1993

149. Teacher Eligibility Test (TET) ची अंमलबजावणी कोण करते?
     → उत्तर: NCTE च्या मार्गदर्शक तत्त्वानुसार राज्य सरकार

150. NISHTHA अंतर्गत शिक्षकांना कोणत्या माध्यमातून प्रशिक्षण दिले जाते?
     → उत्तर: DIKSHA Portal

---

🟦 भाग १६ : उच्च शिक्षण संस्था

151. IGNOU चे पहिले कुलगुरू कोण होते?
     → उत्तर: G. राम रेड्डी

152. IGNOU चे उद्दिष्ट काय आहे?
     → उत्तर: मुक्त शिक्षण व दूर शिक्षणाद्वारे संधी

153. IGNOU अंतर्गत कोणते नेटवर्क कार्यरत आहे?
     → उत्तर: Gyan Darshan & Gyan Vani

154. AIU चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: Association of Indian Universities

155. AIU चे कार्य काय आहे?
     → उत्तर: विविध विद्यापीठांची समन्वय संस्था

156. AICTE तांत्रिक शिक्षणाचे नियमन कोणत्या स्तरावर करते?
     → उत्तर: राष्ट्रीय स्तरावर

157. AICTE अंतर्गत कोणती परीक्षा घेतली जाते?
     → उत्तर: GPAT (Pharmacy)

158. NIRF चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: National Institutional Ranking Framework

159. NIRF रँकिंग कोणत्या संस्थेद्वारे दिले जाते?
     → उत्तर: शिक्षण मंत्रालय

160. NAAC ची स्थापना कधी झाली?
     → उत्तर: 1994

---

🟦 भाग १७ : शिक्षणातील डिजिटल उपक्रम

161. SWAYAM प्लॅटफॉर्मची सुरुवात कधी झाली?
     → उत्तर: 2017

162. SWAYAM चा उद्देश काय आहे?
     → उत्तर: मोफत ऑनलाइन शिक्षण

163. SWAYAM अंतर्गत कोणत्या प्रकारचे कोर्स असतात?
     → उत्तर: MOOC (Massive Open Online Courses)

164. DIKSHA Portal ची सुरुवात कधी झाली?
     → उत्तर: 2017

165. DIKSHA कोणासाठी आहे?
     → उत्तर: शिक्षक व विद्यार्थ्यांसाठी डिजिटल शिक्षण साधन

166. NPTEL चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: National Programme on Technology Enhanced Learning

167. NPTEL कोणत्या संस्थांच्या संयुक्त प्रयत्नातून सुरू झाले?
     → उत्तर: IITs आणि IISc

168. e-Pathshala कोणत्या संस्थेने तयार केली आहे?
     → उत्तर: NCERT

169. SWAYAM PRABHA म्हणजे काय?
     → उत्तर: 32 DTH टीव्ही शैक्षणिक चॅनेल्स

170. eVidya कार्यक्रम कोणत्या वर्षी सुरू झाला?
     → उत्तर: 2020 (कोविड काळात)

---

🟦 भाग १८ : मूल्यांकन संस्था व परीक्षा मंडळे

171. CBSE बोर्ड अंतर्गत परीक्षा घेतली जाते कोणत्या स्तरावर?
     → उत्तर: माध्यमिक व उच्च माध्यमिक

172. ICSE चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: Indian Certificate of Secondary Education

173. ICSE बोर्डाची स्थापना कोणत्या वर्षी झाली?
     → उत्तर: 1958

174. NIOS अंतर्गत कोणत्या प्रकारचे शिक्षण दिले जाते?
     → उत्तर: मुक्त शिक्षण

175. NIOS अंतर्गत कोणत्या प्रकारच्या परीक्षा घेतल्या जातात?
     → उत्तर: माध्यमिक व उच्च माध्यमिक

176. MSBSHSE चे कार्य काय आहे?
     → उत्तर: राज्यात 10वी व 12वी परीक्षा घेणे

177. Maharashtra Board अंतर्गत किती विभागीय मंडळे आहेत?
     → उत्तर: 9

178. Kendriya Vidyalaya मध्ये प्रवेश कोणाच्या मुलांना प्राधान्य?
     → उत्तर: केंद्र सरकार कर्मचाऱ्यांच्या मुलांना

179. Navodaya Vidyalaya मध्ये प्रवेश कोणत्या वर्गासाठी होतो?
     → उत्तर: 6वी

180. Navodaya परीक्षा कोण घेतात?
     → उत्तर: CBSE

---

🟦 भाग १९ : शैक्षणिक प्रकल्प व मिशन

181. Digital India Mission अंतर्गत शिक्षण विभागाचा कार्यक्रम कोणता?
     → उत्तर: e-Pathshala

182. National Digital Library (NDL) कोणाने सुरू केली?
     → उत्तर: IIT खडगपूर

183. Ek Bharat Shreshtha Bharat कार्यक्रम शिक्षणाशी का संबंधित आहे?
     → उत्तर: सांस्कृतिक व भाषिक एकात्मता शिक्षणाद्वारे

184. Atal Tinkering Labs कोणत्या कार्यक्रमांतर्गत सुरू झाले?
     → उत्तर: Atal Innovation Mission (NITI Aayog)

185. Atal Tinkering Labs चे उद्दिष्ट काय आहे?
     → उत्तर: विद्यार्थ्यांमध्ये नवोपक्रम व वैज्ञानिक विचार

186. Fit India School कार्यक्रमाचा उद्देश काय आहे?
     → उत्तर: विद्यार्थ्यांच्या शारीरिक तंदुरुस्तीला प्रोत्साहन

187. PM eVIDYA अंतर्गत कोणती शैक्षणिक सुविधा दिली जाते?
     → उत्तर: ऑनलाइन व टीव्हीद्वारे शिक्षण

188. Toy-Based Learning कोणत्या धोरणात नमूद आहे?
     → उत्तर: NEP 2020

189. Bharat Skills Portal कोणासाठी आहे?
     → उत्तर: व्यावसायिक प्रशिक्षणासाठी (Vocational)

190. Skill India Mission ची सुरुवात कधी झाली?
     → उत्तर: 2015

---

🟦 भाग २० : इतर महत्त्वाचे प्रश्न

191. NEP 2020 मध्ये कोणते शिक्षण टप्पे आहेत?
     → उत्तर: Foundational, Preparatory, Middle, Secondary

192. HECI अंतर्गत कोणती संस्था मान्यतेसाठी असेल?
     → उत्तर: National Accreditation Council (NAC)

193. HECI अंतर्गत वित्तीय सहाय्यासाठी संस्था कोणती?
     → उत्तर: HEGC (Higher Education Grants Council)

194. RUSA योजना कोणत्या वर्षी सुरू झाली?
     → उत्तर: 2013

195. RUSA कोणत्या स्तरावर कार्य करते?
     → उत्तर: उच्च शिक्षण

196. Samagra Shiksha अंतर्गत कोणते तीन टप्पे एकत्र आहेत?
     → उत्तर: पूर्वप्राथमिक, प्राथमिक, माध्यमिक

197. UNESCO ने 2023 साठी शिक्षणाचा आंतरराष्ट्रीय विषय काय दिला?
     → उत्तर: Transforming Education

198. NEP 2020 नुसार राष्ट्रीय मूल्यांकन केंद्राचे नाव काय असेल?
     → उत्तर: PARAKH

199. PARAKH चे पूर्ण रूप काय आहे?
     → उत्तर: Performance Assessment, Review and Analysis of Knowledge for Holistic Development

200. भारताचे शिक्षण धोरण कोणत्या तत्त्वावर आधारित आहे?
     → उत्तर: समानता, गुणवत्ता व सर्वसमावेशकता